လက္ရႇိတရား စီရင္ေရးတြင္ အမႈမ်ား စစ္ေဆးရာ၌ ၾကန္႔ၾကာေနသျဖင့္ အမ်ားျပည္သူ အတြက္ တရားဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ ရရႇိရန္ ခက္ခဲေန

မဂၤလာဒုံၿမိဳ႕့နယ္ တရား႐ုံးသုိ႔ အမႈ႐ုံးခ်ိန္းအတြက္ လာေရာက္ ၾကသူမ်ားကုိ ၂၀၁၃ ခုႏႇစ္ ႏႇစ္ဆန္း ပုိင္းက ေတြ႕ရစဥ္

ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ လက္ရႇိတရား စီရင္ေရး အပိုင္းတြင္ တရားစီရင္ ဆံုးျဖတ္ႏုိင္ရန္ အတြက္ အမႈစစ္ေဆး မႈမ်ား ျပဳလုပ္ရာ၌ ၾကန္႔ၾကာမႈမ်ား ရႇိေနေၾကာင္း ယင္းေၾကာင့္ အမ်ားျပည္သူ အတြက္ တရားဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ ရရႇိရန္ ခက္ခဲေနေၾကာင္း တရား႐ံုးမ်ားတြင္ အမႈရင္ဆိုင္ ေနရသူမ်ားထံမႇ သိရသည္။

ထို႔ျပင္ အမႈစစ္ေဆးေနသည့္ ကာလၾကာျမင့္ လာသည့္အတြက္ တရား႐ံုးသို႔ အမႈရင္ဆုိင္ရန္ ႐ံုးခ်ိန္း လာေရာက္ ေနရသူမ်ားမႇာလည္း စရိတ္စက ႀကီးျမင့္မႈကိုပါ ရင္ဆုိင္ေနရေၾကာင္း သိရသည္။

၂၀၁၁ ခုႏႇစ္ ႏို၀င္ဘာ ၁၇ ရက္က ေျမာက္ဥကၠလာပၿမဳိ႕နယ္ ေ၀ဘာဂီ ၆ လမ္းအတြင္းရႇိ စားေသာက္ ဆုိင္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူသတ္မႈမႇာ ႏႇစ္ႏႇစ္ေက်ာ္ရႇိၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္ထိ တရားလုိျပ သက္ေသမ်ားကုိသာ စစ္ေဆးေနေၾကာင္း သိရႇိရသည္။

အဆိုပါအမႈ တရားလိုျပ သက္ေသမ်ား အနက္မႇ ယခင္႐ံုးခ်ိန္း မလာေရာက္ႏိုင္သည့္ တရားလိုျပ သက္ေသမ်ားကို ဆက္လက္စစ္ေဆး ေနျခင္းျဖစ္ၿပီး ၿပီးခဲ့သည့္ ဇူ လိုင္ ၉ ရက္က ၎အမႈကိုကိုင္သည့္ အမႈစစ္အရာရႇိကို စစ္ေဆးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း၊ လက္ရႇိ အမႈအေျခအေနမႇာ ႏႇစ္ႏႇစ္ေက်ာ္ ၾကာၿပီျဖစ္ၿပီး ယခုလ ၂၇ ရက္တြင္ စြဲခ်က္တင္ အမိန္႔ခ်မႇတ္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရႇိရသည္။

ထုိသုိ႔ အမႈၾကန္႔ၾကာ ေနသည္ႏႇင့္ ပတ္သက္၍ ေသဆုံးခဲ့သူ ေက်ာ္မင္း၏ မိခင္ျဖစ္သူ ေဒၚစႏၵာက ''သားျဖစ္သူက ေသဆုံးၿပီး အမႈရင္ဆုိင္တာ ႏႇစ္ႏႇစ္နီးပါးရႇိၿပီ။ အမႈက ဘာမႇကုိ မထူးျခားေသးပါဘူး။ သဃၤန္းကြၽန္းမႇာ အမႈကုိ အရင္စစ္ေဆးတယ္ ၿပီးေတာ့ လုံျခဳံေရး အေျခအေနရဆုိၿပီး အင္းစိန္ကုိ ေျပာင္း စစ္ေဆးတယ္။ အင္းစိန္မႇာ စစ္ေဆးေတာ့လည္း အမႈကုိ အစကေန ျပန္စစ္ေဆးတယ္။ သဃၤန္းကြၽန္းမႇာ အမႈကုိ စစ္ေဆးခဲ့တာေတြ ရႇိတာပဲ ဘာျဖစ္လုိ႔ ျပန္စစ္ေဆးတာလဲ။ အမႈကုိ ၾကန္႔ၾကာေစခ်င္လုိ႔လား။ အေမတုိ႔မႇာ တရား႐ုံး တစ္ခါတက္တုိင္း ပုိက္ဆံကုန္တယ္။ အခ်ိန္ကုန္တယ္။ ကုန္တဲ့ ပုိက္ဆံကို ရႇာဖုိ႕အတြက္လည္း စီးပြားေရးက ေကာင္းတာမဟုတ္ပါဘူး။ အမႈကုိၾကာၿပီး ေပ်ာက္သြားမႇာ။ က်ဴးလြန္ သူေတြ အတြက္အမႈက ေပါ့သြားမႇာ အေမတုိ႔ အေနနဲ႔ စုိးရိမ္ပါတယ္။ ေငြ မ်ားေငြႏုိင္ ျဖစ္သြား မႇာကို ေၾကာက္မိတယ္' ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။

၂၀၁၁ ခုႏႇစ္၊ ႏို၀င္ဘာ ၁၉ ရက္ေန႔က ေျမာက္ဥကၠလာပ ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ေယာကၡမျဖစ္သူ၏ ေနအိမ္၌ ထိုးသြင္းဒဏ္ရာ အပါ၀င္ ဒဏ္ရာေပါင္း ၁၈ ခ်က္ျဖင့္ ေသဆံုးခဲ့သည ့္မထက္ထက္ေအးေက်ာ္ အမႈမႇ တရားခံ ရဲမာန္ျပည့္အား အေရႇ႕ပိုင္းခရိုင္ တရားရံုးက ၂၀၁၃ ခုႏႇစ္ ဇူလိုင္ ၁၇ ရက္တြင္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒပုဒ္မ ၃၀၂/၂ အရ အလုပ္ၾကမ္းႏႇင့္ ေထာင္ဒဏ္ ၁၀ ႏႇစ္ ခ်မႇတ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

''အမႈက တစ္ႏႇစ္နဲ႔ ခုနစ္လ ၾကာျမင့္ခဲ့တယ္။ အမႈကိုင္ရဲနဲ႔ အမႈရဲ႕တာ၀န္ရိႇသူေတြက အမႈအေပၚမႇာ ႀကီးၾကပ္မႈက ေပါ့ေလ်ာ့မႈေတြ ရႇိခဲ့ပါတယ္။ သက္ေသစစ္မယ္ဆိုၿပီး ေခၚရင္လည္း ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေရာက္ သြားတဲ့ အခ်ိန္မႇာ သက္ေသကို သမၼန္စာ ထုတ္မထားပါဘူး။ သက္ေသဆိုတာ သမၼန္နဲ႔ ဆင့္ေခၚမႇ လာမႇာေလ။ ကြၽန္ေတာ့္ညီမ သူ႔အေမ အေနနဲ႔ ဆိုရင္လည္း တရား႐ံုး တစ္ခါသြားရင္ သြားစရိတ္ ျပန္စရိတ္၊ စားစရိတ္နဲ႔ တရား႐ံုး စရိတ္ေတြကို လမ္းေဘးမႇာ ကြမ္းယာေရာင္းၿပီး သမီးအသတ္ခံရတဲ့ အမႈကို လိုက္ခဲ့ပါတယ္။ အမိန္႔ခ်မယ္ ဆိုၿပီး တရား႐ံုးက ဆင့္ေခၚလို႔ သြားခဲ့ေပမယ့္ အမိန္႔ခ်မယ့္အခ်ိန္ နားေရာက္မႇ အမႈကို ေနာက္တစ္ေန႔မႇ အမိန္႔ခ်မယ္ဆိုၿပီး ေရႊ႕ဆိုင္းလိုက္တယ္။ ဒီအတြက္ေၾကာင့္ မိခင္ျဖစ္တဲ့သူက အခ်ိန္ကုန္၊ စိတ္ပင္ပန္း လူပင္ပန္း ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အမႈရဲ႕ ၾကန္႔ၾကာမႈေတြေၾကာင့္ မိခင္ျဖစ္တဲ့သူ သိန္း ၃၀ နီးပါး ကုန္က်ခဲ့ပါတယ္။ သမီးလည္းဆံုး ေငြလည္းကုန္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္'' ဟု မထက္ထက္ေအးေက်ာ္၏ ဦးေလးျဖစ္သူ ဦးစိန္၀င္းက ေျပာၾကားခဲ့သည္။

ေအာက္႐ုံးက စစ္ေဆးေနသည့္ အမႈမ်ားကို ၾကန္႔ၾကာမႈ မရႇိေအာင္ အထက္႐ုံးက ၾကပ္မတ္ စစ္ေဆးသင့္ေၾကာင္း တရားသူႀကီး၊ ေရႇ႕ေနမ်ား၏ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားမႇာ အားနည္းပါက လုပ္ထံုးလုပ္နည္း မ်ားႏႇင့္အညီ ျပန္စစ္ေဆး သင့္ေၾကာင္း လႊတ္ေတာ္၌ ရႇိေနသည့္ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ ေကာ္မတီမ်ားကို တင္ျပၿပီး တရားစီရင္ေရးႏႇင့္ ဥပေဒျပဳေရးတို႔ အျပန္အလႇန္ ထိန္းေက်ာင္းမႈ ျပဳလုပ္ေပးမည္ ဆိုပါက အဆင္ေျပႏိုင္ေၾကာင္း...

''အမႈၾကန္႔ၾကာ မႈေတြထဲက တစ္ခုက တရား႐ံုးေတြ ၀န္ထမ္းေတြအေပၚ ႀကီးၾကပ္မႈ အားနည္းေန ေသးတာပဲ။ ဥပမာ-တရားၿပိဳင္ အေပၚ သမၼန္စာခ်တဲ့အခါ တရားၿပိဳင္႐ံုးေရႇ႕ ေရာက္ရမယ့္ေန႔ မႇာ ဆင့္စာလုလင္က သမၼန္စာကို တရား႐ံုးကို ျပန္မသြင္းတာ မ်ဳိးေတြရႇိတယ္။ အမႇန္ဆိုရင္ သူတို႔တာ၀န္ က ဆင့္စာအတည္ျဖစ္တယ္ မျဖစ္ဘူး ဆိုတာကို တရား႐ံုးကို မႇတ္ခ်က္နဲ႔တကြ ႐ံုးခ်ိန္ အမီ ျပန္သြင္းရမႇာ။ အဲလို ျပန္မသြင္းတဲ့ အခါမ်ဳိးေတြမႇာ တရား႐ံုးက ဆင့္စာျပန္မ၀င္ေသး ဘူးဆိုၿပီး ႐ံုးခ်ိန္းထပ္ေပးတာ မ်ဳိးေတြရႇိတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဆင့္စာလုလင္ကို ခ်က္ခ်င္းေခၚၿပီး ဆင့္စာျပန္ မသြင္းတဲ့အေၾကာင္း ခ်က္ခ်င္းေျဖရႇင္း ခိုင္းရမယ္။ ဒါမႇ တရားလိုအေနနဲ႔ လိပ္စာအသစ္ တင္ရမႇာလား၊ သတင္းစာကေန အျခားနည္းနဲ႔ ေလွ်ာက္ရမႇာလား။ သမၼန္စာ လုလင္ဆီက အက်ဳိးအေၾကာင္း ဘာမႇမသိဘဲ ႐ံုးခ်ိန္းျပန္ ေပးေတာ့ အဲဒီမႇာတင္ ႐ံုးခ်ိန္းတစ္ခ်ိန္းက ဟသြားၿပီး အမႈၾကန္႔ၾကာ တာမ်ဳိးေတြရႇိတယ္'' ဟုလည္း တရားလႊတ္ေတာ္ ေရႇ႕ေနတစ္ဦးက ေျပာၾကားခဲ့သည္။

အမႈမႇန္ ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ မႇန္ကန္သည့္ တရားစီရင္ေရးျဖစ္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း၊ မႇန္မႇန္ကန္ကန္ တရားစီရင္ ႏုိင္ရန္အတြက္ သက္ေသခံခ်က္ ေကာက္ယူသည့္ အခါတြင္လည္း ဘက္လိုက္မႈ မရႇိဘဲ ေဆာင္ရြက္သင့္ေၾကာင္း၊ တရားခြင္၌ ဥပေဒ အရာရႇိႏႇင့္ ေရႇ႕ေနတို႔ကို အခြင့္အေရး တန္းတူေပးကာ မွ်တသည့္ တရားစီရင္ခ်က္မ်ား ခ်မႇတ္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္းလည္း ဥပေဒ ပညာရႇင္မ်ားက ဆိုပါသည္။

''ဒီလို အမႈေတြ ၾကန့္ၾကာေနတာဟာ ျပည္သူေတြကို သက္သက္ ႏႇိပ္စက္ေနသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ တရား႐ုံးေတြမႇာ တစ္ေန႔လံုး ထိုင္ခိုင္းၿပီး အခ်ိန္ကုန္ ေနရပါတယ္။ ဒီလိုကိစၥေတြ ဆက္မျဖစ္ေအာင္ တရား႐ုံးကို ေစာင့္ၾကည့္တဲ့ တရား႐ုံး သတင္းေထာက္ေတြ၊ လြတ္လပ္တဲ့ အသင္း အဖဲြ႔ေတြ ေပၚေပါက္ လာေအာင္ အားေပးသင့္ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ခံုသမာဓိ တရားစီရင္ေရးစနစ္ (Arbitration) ကို ျပန္လည္က်င့္သံုး သင့္ပါတယ္။ ျပည္သူအခ်င္းခ်င္း ျဖစ္တဲ့ ပဋိပကၡေတြမႇာ ႏႇစ္ဖက္စလံုးက ေရြးခ်ယ္တဲ့ ခံုသမာဓိ လူၾကီးေတြကေန တရားမွ်တစြာ စီရင္ဆံုးျဖတ္တဲ့ ကိစၥေတြအေပၚ တရား႐ုံးက အသိအမႇတ္ ျပဳေပးရပါမယ္။ ေနာက္ၿပီး ခံုသမာဓိ စနစ္ကို ရာဇ၀တ္ က်င့္ထံုးအရလည္း ခြင့္ျပဳထားပါတယ္။ Arbitration Law ကလည္း တရား၀င္ တည္ဆဲဥပေဒျဖစ္ျပီး ဖ်က္သိမ္းျခင္းလည္း မရႇိေသးပါဘူး။ ဒါမႇသာ တရား႐ုံးကို အမႈေတြစုျပံဳ ေရာက္မလာေတာ့ဘဲ ျပည္သူေတြ အေနနဲ႔လည္း စရိတ္အကုန္အက် သက္သာမယ္။ အခ်ိန္ကုန္ သက္သာမႇာ ျဖစ္ပါတယ္'' ဟု ေရႇ႕ေန ဦးဟန္ရႇင္၀င္းက ေျပာၾကားသည္။

အလားတူ ရန္ကုန္ၿမိဳ့တြင္ ဒါ႐ုိက္တာဇင္မင္း အသတ္ခံရသည္မႇာ ႏႇစ္ႏႇစ္ခန္႔ရႇိၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း အဓိက က်ဴးလြန္သူကို မမိေသးသည့္အျပင္ ခ႐ိုင္တရား႐ံုးတြင္ လိုျပသက္ေသ စစ္ေဆးသည့္ အဆင့္သာ ရႇိေနေသးေၾကာင္း၊ အမႈကို ၂၀၁၂ ခုႏႇစ္ ႏို၀င္ဘာလမႇ စ၍ အေရႇ႕ပိုင္းခ႐ိုင္ တရား႐ံုးတြင္ စစ္ေဆးခဲ့ၿပီး ရဲစစ္ခ်က္မ်ားအရ တရားလိုျပ သက္ေသ ၁၈ ဦး ထိရႇိေနၿပီး တရားခြင္ တရားသူႀကီး အေျပာင္းအလဲ ရႇိျခင္းႏႇင့္ အဓိက တရားခံကို ဖမ္းဆီးရမိျခင္း မရႇိျခင္းတို႕မႇာ အမႈကို ၾကန္႔ၾကာေစေၾကာင္း ကိုဇင္မင္း၏ သူငယ္ခ်င္း ျဖစ္သူက ေျပာၾကားခဲ့သည္။

''တရားစီရင္ေရးမႇာ ရာဇ၀တ္မႈနဲ႔ တရားမမႈဆိုၿပီး ႏႇစ္ပိုင္းရႇိပါတယ္။ ႏႇစ္ပိုင္းလံုးမႇာ အားနည္းမႈေတြ ရႇိေနတဲ့အတြက္ ၾကန္႔ၾကာမႈေတြ ရိႇေနပါတယ္။ ရာဇ၀တ္မႈ ေတြမႇာဆိုရင္ ရဲအေရးယူပိုင္ခြင့္ ရႇိတဲ့အမႈနဲ႔ ရဲအေရးယူပိုင္ခြင့္ မရႇိတဲ့ အမႈဆိုၿပီး ရႇိရာမႇာ ရဲအေရးယူပိုင္ခြင့္ ရႇိတဲ့အမႈေတြ ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေတာ္ ကိုယ္စား ရဲကတရားစြဲ ဆိုရပါတယ္။ တရားစြဲဆိုတဲ့ ရဲကိုယ္တုိင္က တရားလိုအျဖစ္ တရားစြဲဆိုရၿပီး အမႈကို ကိုယ္တိုင္ တည္ေဆာက္ တရားလုိျပ သက္ေသေတြကို တရား႐ုံးကို တင္သြင္းရပါတယ္။ ရဲအေရးယူပိုင္ခြင့္ မရႇိတဲ့ အမႈေတြမႇာ တရားလုိကုိယ္တိုင္ အမႈကို တည္ေဆာက္၊ တရားလုိျပ သက္ေသစာရင္းကို တရား႐ုံးမႇာ တင္ျပရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ တရား႐ုံးေတြ အေနနဲ႔ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ေတြနဲ႔အညီ အမႈေတြကို ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ စစ္ေဆးေဆာင္ရြက္ ရပါမယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အမႈေတြမႇာ ၾကားျဖတ္ေလွ်ာက္ထား ခ်က္ေတြနဲ့ ပတ္သက္ၿပီး ၾကားျဖတ္ အမိန္႔ေတြကို ႐ုံးခ်ိန္းတစ္ခ်ိန္းနဲ႔ တစ္ခ်ိန္းၾကားမႇာ ၿပီးေအာင္ လုပ္ေပးရပါမယ္။ ဒီလိုကိစၥေတြကို နယ္တရား႐ုံးေတြမႇာ မၾကာမၾကာ ေတြ႕ေနရပါတယ္'' ဟု ေရႇ႕ေနဦးဖိုးျဖဴက ဆိုသည္။

ေျမာက္ဥကၠလာပ တရား႐ံုးသို႔ လာေရာက္ ၾကသူမ်ားအား ၾသဂုတ္ ၂၃ ရက္က ေတြ႕ရစဥ္ (ဓာတ္ပံု - ေအာင္မ်ိဳးသန္႔)

''တရားစြဲဆိုသူေတြ အေနနဲ႔ တရားဥပေဒကို နားလည္တက္ကြၽမ္းတဲ့ ေရႇ႕ေနေတြကို ငႇားရမ္းရ ပါတယ္။ ေရႇ႕ေန ငႇားရမ္းခ အေနနဲ႔ က်ပ္ငါးသိန္းမႇ က်ပ္ဆယ္သိန္း အထိ ရႇိႏိုင္ပါ တယ္။ ေရႇ႕ေနေတြ အတြက္ ႐ုံးတက္စရိတ္ကေတာ့ က်ပ္ႏႇစ္ေသာင္းကေန က်ပ္ငါးေသာင္းအထိ ရႇိႏိုင္သလို အနိမ့္ဆံုး တစ္ရက္ဆိုရင္ ေတာင္မႇ က်ပ္ႏႇစ္ေသာင္း ခဲြေလာက္ ကုန္က်ပါတယ္။ မရႇိ ဆင္းရဲတဲ့ ျပည္သူေတြ ဆိုရင္ေတာ့ တစ္ရက္ကို က်ပ္ငါးေထာင္ေလာက္ ကုန္က်တာေတြ ရႇိပါတယ္။ ဒါက ႐ုံးအခြန္ေတာ္ေတြ မပါေသးပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ဆိုရင္ ခရီးစရိတ္ တစ္ခုတည္းကိုပဲ က်ပ္သိန္း ၁၅၀ ေလာက္ ကုန္က်ခဲ့ပါတယ္'' ဟု ေရႇ႕ေနဦးဖိုးျဖဴက ဆုိပါသည္။

တရားမမႈမ်ား၌လည္း တရားေရး စီမံခန့္ခဲြမႈ အားနည္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားႏႇင့္ အညီ အတိအက် အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္လိုေၾကာင္း တရားမမႈမ်ား တြင္ သက္ေသမ်ားကို အခ်ိန္အကန္႔ အသတ္ထား စစ္ေဆးၿပီး အျခားအမႈ သည္မ်ားက ေစာင့္ဆိုင္း ေနရသည့္ ပံုစံမ်ိဳး မျဖစ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ လုိေၾကာင္း ယင္းကိစၥမ်ားကို ေျဖရႇင္းရန္ ေအာက္႐ုံးက စစ္ေဆးေနသည့္ အမႈမ်ားကို ၾကန္႔ၾကာမႈ မရႇိေအာင္ အထက္႐ုံးက ၾကပ္မတ္ စစ္ေဆးသင့္ေၾကာင္း တရားသူႀကီး၊ ေရႇ႕ေနမ်ား၏ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားမႇာ အားနည္းပါက လုပ္ထံုးလုပ္နည္း မ်ားႏႇင့္အညီ ျပန္စစ္ေဆး သင့္ေၾကာင္း လႊတ္ေတာ္၌ ရႇိေနသည့္ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ ေကာ္မတီမ်ားကို တင္ျပၿပီး တရားစီရင္ေရးႏႇင့္ ဥပေဒျပဳေရးတို႔ အျပန္အလႇန္ ထိန္းေက်ာင္းမႈ ျပဳလုပ္ေပးမည္ ဆိုပါက အဆင္ေျပႏိုင္ေၾကာင္း ေရႇ႕ေနဦးဖိုးျဖဴက အၾကံျပဳသည္။

''အမႈျဖစ္ၿပီ ဆိုကတည္းက ပိုက္ဆံကေတာ့ ကုန္တာပါပဲ။ ႐ံုးခ်ိန္း တစ္ခါလာရင္ အသြား အျပန္ တကၠစီခ၊ စားေသာက္စရိတ္ တစ္ေခါက္ကို က်ပ္တစ္ေသာင္းနီးပါး ကုန္တယ္။ အမႈက တစ္ခါတေလ မစစ္ျဖစ္ဘဲ ႐ံုးခ်ိန္းျပန္ခ်ိန္း လိုက္တာေတြ ရႇိတယ္။ အဲဒါမ်ဳိးေတြဆို ေငြကုန္တာပဲ အဖတ္တင္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ျဖစ္ေန တဲ့ အမႈက တရားမမႈ ဆိုေတာ့ အခ်ိန္ၾကာေလ ေငြကုန္ေလ ျဖစ္မႇာပဲ။ စီရင္ခ်က္က ဘယ္လိုလာမလဲ မသိေသးဘူး။ ဒီအမႈကို ျမန္ျမန္ၿပီးျပတ္ ေစခ်င္ေနၿပီ'' ဟု ေျမာက္ဥကၠလာပ ၿမိဳ႕နယ္ေန ဦးေက်ာ္လႇက ဆိုသည္။

ေရႇ႕ေနဦးဖိုးျဖဴက ''ရာဇ၀တ္မႈ ေတြမႇာဆိုရင္ေတာ့ ရဲအေရးပိုင္တဲ့ အမႈေတြဆိုရင္ ရဲတပ္ဖဲြ႕မႇာ အမႈဖြင့္ ရပါတယ္။ အမႈဖြင့္ၿပီးရင္ ရဲတပ္ဖဲြ႕က စြပ္စြဲခံရသူကို ဖမ္းဆီးစစ္ေဆး ရပါတယ္။ သက္ေသေတြကိုလည္း စစ္ေဆးရပါတယ္။ ၿပီးရင္ သက္ဆိုင္ရာ ဥပေဒ အရာရႇိေတြထံက ဥပေဒ အၾကံျပဳခ်က္ ေတာင္းခံ ရပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးမႇာ တရား႐ုံးက ဒီအမႈကို စတင္စစ္ေဆး ရပါတယ္။ ရဲအေရး မပိုင္တဲ့ အမႈေတြမႇာလည္း တရားစဲြဆို လုိသူဟာ တရား႐ုံးကို ဦးတိုက္ေလွ်ာက္ထားျပီး တရားစဲြဆို ႏိုင္ပါတယ္။ တရားမအမႈေတြ မႇာေတာ့ အမႈသည္ေတြကပဲ တရားစဲြဆို ရပါတယ္။ ေရႇ႕ေနေရႇ႕ရပ္ေတြနဲ႔ တုိင္ပင္ၿပီး ရသင့္ရထိုက္တဲ့ ဥပေဒ အခြင့္အေရးကို တရား႐ုံးက ေတာင္းခံ ႏိုင္ပါတယ္။ တရားမမႈ ဖြင့္လႇစ္စစ္ေဆး တဲ့အခါ တရား႐ုံးက တရားၿပိဳင္ဆီကို သမၼာန္စာေပးပို႔ အေၾကာင္းၾကား ရပါတယ္။ တရားလိုက အဆိုလႊာ တင္သြင္းၿပီးေနာက္ တရားၿပိဳင္က အဆိုလႊာနဲ႔ သက္ဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ေတာင္း ယူၾကည့္႐ႈ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေနရာမႇာလည္း ႏႇစ္ဖက္ အျငင္းပြားမႈေတြ ရႇိေကာင္း ရႇိႏိုင္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ တရားၿပိဳင္က အေခ်လႊာနဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြ တင္သြင္း၊ တရားလုိျပ သက္ေသေတြနဲ႔ တရားၿပိဳင္ျပ သက္ေသေတြကို စစ္ေဆး၊ ႏႇစ္ဖက္ေလွ်ာက္လဲ ခ်က္ေတြကို ၾကားနာၿပီးရင္ တရား႐ုံးက အမိန္႔ခ်ေပး ရပါတယ္'' ဟု ေျပာၾကားသည္။

အမႇန္တရားအတြက္ တရားဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ ရရႇိရန္ တရား႐ံုးမ်ားကို အားကိုးခဲ့သူမ်ား သည္လည္း စီရင္ခ်က္ မခ်မီ တရား႐ံုးသို႔ ႏႇစ္ႏႇင့္ခ်ီၿပီး သြားေနရသျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ ေငြကုန္ လူပင္ပန္းျဖစ္ကာ တရားဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ ရရႇိရန္ ခက္ခဲလာေၾကာင္း တရား႐ံုးမ်ားမႇ တစ္ဆင့္ တရားဥပေဒ၏ အကာအကြယ္ကို ယူရန္ ျပည္သူမ်ားက ယံုၾကည္မႈ ကင္းမဲ့လာပါက ႏိုင္ငံ၏ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကိုပါ ထိခိုက္လာမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဥပေဒ ပညာရႇင္မ်ားက သံုးသပ္ခဲ့သည္။

အလားတူ အမႈစစ္ေဆးရာ၌ ၾကန္႔ၾကာမႈမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ား ျပဳလုပ္လို၍ အခ်ိန္ဆြဲျခင္းမ်ား မျဖစ္ေစရန္ တရားစီရင္ေရးႏႇင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ တာ၀န္ရႇိသူမ်ားက တရားခြင္မ်ား အား ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆး သင့္ေၾကာင္း တရား႐ံုးႏႇင့္ နီးစပ္သူမ်ားက အၾကံျပဳၾကသည္။

Eleven Media Group