ေဂၚဇီလာအယ္လ္နီညိဳ
ရာစုႏွစ္ရဲ႕ အျပင္းထန္ဆံုး ေသာ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ဟာ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာအတြင္းတြင္ အရွိန္ယူအစပ်ိဳးေနၿပီ ျဖစ္ပါ တယ္။ ေသဆံုးသူေပါင္း ၂,၁၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ အေထြေထြအရပ္ရပ္ပ်က္ စီးမႈတန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၃ ဘီလီယံေက်ာ္တဲ့အထိ ထိခိုက္ ပ်က္စီးေသဆံုးမႈျမင့္မားခဲ့ေသာ ၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္ပြား ခဲ့ၿပီးေနာက္ ယခု ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ေဂၚဇီလာ အယ္လ္နီညိဳ (Godzilla El Nino) ကို လူအမ်ားက စိုးရိမ္ပူပန္လ်က္ ရွိေနၾကပါတယ္။
ေရသတၱဝါအမ်ားနဲ႔ အပင္မ်ားအ ေပၚ ထိခိုက္မႈေတြ
အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ား ဟာ အေမရိကကမ္း႐ိုးတန္းတစ္ ေလွ်ာက္ရွိ ေရေအးစီးေၾကာင္း မ်ားကို ေရေအာက္အေတာ္နက္ တဲ့အထိ နိမ့္ဆင္းက်သြားေစပါ တယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရေအးစီး ေၾကာင္းမ်ားထဲမွာ အာဟာရ ဓာတ္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ plan-kton နဲ႔ ငါးမ်ိဳးေစ့မ်ားအတြက္ အေထာက္အကူပစၥည္းမ်ား မ်ားစြာပါဝင္ေနပါတယ္။ ဒါေတြဟာသစ္ေတာေတြ၊ ႏို႔တိုက္ငါးသတၱဝါ ေတြ (ဥပမာ- ႐ိုး႐ိုးဖ်ံနဲ႔ ပင္လယ္ဖ်ံႀကီးမ်ား)အတြက္ အေထာက္အကူပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္း အေရွ႕ေျမာက္နဲ႔ အေရွ႕ေတာင္ကုန္သည္ ေလမ်ားအား ေလ်ာ့က်လာသည္ ႏွင့္ သမုဒၵရာအတြင္း ေရေႏြးေရျပင္မ်ား က်ယ္ျပန္႔လာလ်က္ရွိေန ပါတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယားကမ္း ေျခတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ငါးေတြဟာေရေအးကို ရွာေဖြတဲ့အေနနဲ႔ မိမိတို႔က်က္စားရာမူလေရျပင္မ်ားမွ အျပင္ဘက္ကို ေျပာင္းေရႊ႕သြား ၾကၿပီျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးဆက္ အေနနဲ႔ ပင္လယ္ဖ်ံႀကီးမ်ားဟာ ငါးသတၱဝါမ်ားကို စားေသာက္ ေလ့ရွိၾကတဲ့ အစာအာဟာရအ တြက္ မိမိတို႔ သားေပါက္ငယ္မ်ား ကို ထားရစ္ကာ အစာရွာထြက္ ကုန္ၾကသျဖင့္ ပင္လယ္ဖ်ံသား ေပါက္ေလးမ်ားဟာ အစာေရစာ ျပတ္လပ္မႈနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ေနၾကရပါ တယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဩဂုတ္လအတြင္း ကပင္ Sausalito ၿမိဳ႕တြင္ အေျခ စိုက္တဲ့ The Marine Mammal Centre က ပင္လယ္ဖ်ံသားေပါက္ ၁,၂၀၀ ကို ကယ္ဆယ္ေပးခဲ့ရပါတယ္။
ကယ္လီဖိုးနီးယားမိုးေခါင္မႈအတြက္ မိုးရႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္..
ပိုမိုပူေႏြးတဲ့ ပင္လယ္ေရမ်ားေၾကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ကယ္လီဖိုးနီးယားကမ္းေျခတစ္ ေလွ်ာက္တြင္ မုန္တုိင္းမ်ား ပိုမို ျဖစ္လာႏုိင္သျဖင့္ မိုးေခါင္မႈဒဏ္ ခံစားေနရေသာ ကယ္လီဖိုးနီး ယားျပည္နယ္အတြက္ မုန္တုိင္း မုိုးမ်ား ရရွိႏုိင္မည္ျဖစ္သျဖင့္ ဝမ္းသာဖြယ္ရာျဖစ္ေသာ္လည္း အယ္လ္နီညိဳႏွစ္တြင္ျဖစ္ေသာ မုန္ တုိင္းမ်ားမွာ အားအလြန္ျပင္းထန္တတ္သျဖင့္ မုန္တုိင္းဒဏ္ခံၾကရ မည့္အေရးကလည္း ရတက္ မေအးစရာျဖစ္ေနပါတယ္။
မ်ိဳးတုံးေတာ့မယ့္ အႏၲရာယ္နဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ေရသတၱဝါေတြ
၁၉၈၂-၈၃ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ခဲ့စဥ္က Galapagos ကြၽန္းတြင္ ပင္လယ္ေရမ်ား ျမင့္ တက္လာမႈေၾကာင့္ အစိမ္းေရာင္ နဲ႔ အနီေရာင္ရွိၾကတဲ့ ပင္လယ္ေရ ေမွာ္ေတြဟာ ပင္လယ္ေရတုိက္စားမႈေၾကာင့္ လြင့္ေမ်ာပ်က္စီး သြားခဲ့တယ္။ ဒီေရေမွာ္ေတြဟာ ပင္လယ္ဖြတ္ႀကီးမ်ားရဲ႕ အာဟာရ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပင္လယ္ဖြတ္ ႀကီးမ်ားဟာလည္း အစာအာဟာ ရျပတ္လပ္ကာ ေသဆံုးကုန္ၾကတဲ့ အတြက္ အေရအတြက္ မ်ားစြာ ေလ်ာ့က် သြားခဲ့ရပါတယ္။ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္တစ္ခုဟာ ပ်က္စီးဆံုး႐ႈံးမႈခံရလြယ္ေသာ မ်ိဳးေစ့မ်ိဳးကြဲမ်ားကို လံုးဝကြယ္ ေပ်ာက္သြားတဲ့အထိ ထိခိုက္ေစ ႏုိင္ပါတယ္။
အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္နဲ႔ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္း
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈဟာ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ားကို ပို၍ အႀကိမ္မ်ားစြာျဖစ္ေစ႐ံုသာမက အင္အားလည္း ပို၍ျပင္းထန္လာ ေစတတ္သျဖင့္ ေဂဟစနစ္မ်ား၊ အပင္မ်ား၊ သတၱဝါမ်ားအေနျဖင့္ ျပန္လည္ပ်ိဳးေထာင္ရန္ အခ်ိန္လံု လံုေလာက္ေလာက္ မရႏုိင္ျခင္း ဟာ ျပႆနာတစ္ရပ္ျဖစ္ေနေစ ပါတယ္။ ေလ့လာမႈမ်ား အရ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ားဟာ ပို၍ ပို၍ ျပင္းထန္လာေနသျဖင့္ ရာသီ ဥတုေျပာင္းလဲမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ဓာတ္ ေငြ႕ထုတ္လႊတ္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို အပူတျပင္းေဆာင္ ရြက္ရန္ အထူးလိုအပ္ေနၿပီျဖစ္ပါ တယ္။
အယ္လ္နီညိဳဟာ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုလား
အေရးႀကီးေသာ အခ်က္ တစ္ခုမွာ အယ္လ္နီညိဳဟာ ရာသီ ဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာေသာ ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္မဟုတ္ ပါ။ အယ္လ္နီညိဳဟာ သဘာဝအ တြင္း ခုနစ္ႏွစ္မွ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိတဲ့ သဘာဝပတ္ လည္ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္သာျဖစ္ပါ တယ္။ အမွန္အတုိင္းေျပာရပါက အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ကို လူသား မ်ားက ၁၅ ရာစုႏွစ္ကတည္းက ေတြ႕ရွိမွတ္သားထားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းကေတာ့ ၁၉၈၀ ခန္႔ကမွ စတင္ျဖစ္ေပၚလာ တာျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အယ္လ္နီညိဳဟာ ကမၻာ့ေဂဟ စနစ္ကို မပ်က္စီးေစတဲ့အျပင္ အားေပးမႈပင္ ျပဳေနတယ္လို႔ဆို ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခက္အခဲ တစ္ခုကေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္မ်ားဟာ ၂ ႏွစ္မွ သံုးႏွစ္တစ္ ခါဆုိသလို အျဖစ္မ်ားလာတဲ့အ ျပင္ ပိုၿပီးလည္း ျပင္းထန္လာၾက ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈေတြ
လက္ရွိအခ်ိန္ကာလအထိ ၁၉၉၇-၉၈ က ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ အယ္လ္နီညိဳဟာ အားအေကာင္း ဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက အယ္လ္နီညိဳရဲ႕ ထိခိုက္မႈေၾကာင့္ အေထြေထြအရပ္ရပ္ပ်က္စီးဆံုး ႐ႈံးမႈတန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၄ ဘီလီယံ၊ ေသဆံုးသူေပါင္း ၂၄,၀၀၀၊ ဒဏ္ရာရရွိသူ ေပါင္း ၅၃၃,၀၀၀၊ ေရႊ႕ေျပာင္းသူေပါင္း ေျခာက္သန္း၊ ထိခိုက္သူေပါင္း ၁၁၁ သန္း၊ ထိခိုက္ေသာ ေျမဧက ေပါင္း ၅၆ သန္းျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ ၁၉၉၇-၉၈ ခုႏွစ္ အယ္လ္နီညိဳ ေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ႀကီး ၁၈ ၿမိဳ႕တို႔တြင္ အပူခ်ိန္အျမင့္ဆံုး စံခ်ိန္သစ္မ်ား တင္ခဲ့တယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီး ၁၅ ၿမိဳ႕တို႔ တြင္ မိုးေရခ်ိန္အနည္းဆံုး စံခ်ိန္ သစ္မ်ား တင္ခဲ့ပါတယ္။ ထို႔အ ျပင္ စခန္းေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ တို႔တြင္ ဒုတိယျမင့္ဆံုးအပူခ်ိန္ စံခ်ိန္သစ္မ်ားနဲ႔ ဒုတိယအနည္း ဆံုး မိုးေရခ်ိန္စံခ်ိန္သစ္မ်ား တင္ခဲ့ ၾကပါတယ္။ ေငြက်ပ္ဘီလီယံေပါင္း မ်ားစြာထိခိုက္ဆံုး႐ႈံးခဲ့ရပါတယ္။
အယ္လ္နီညိဳနဲ႔ မုတ္သံုရာသီ
မုတ္သံုရာသီဥတုမွာလည္း ထိခိုက္ခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳရာသီကာလဟာ ၁၂ လခန္႔ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီး ၁၉၉၇ ဇြန္လမွ ၁၉၉၈ ေမလအထိ ၾကာ ျမင့္ခဲ့ပါတယ္။ မုတ္သံုရာသီဥတု အေနနဲ႔
(၁) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး အပူခ်ိန္ေတြဟာ ျဖစ္ၿမဲထက္ပိုခဲ့ တယ္။
(၂) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး မိုးေရခ်ိန္ေတြဟာ ရြာသြန္းၿမဲ ေအာက္ ေလ်ာ့ခဲ့တယ္။
(၃) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး မိုးေခါင္မႈဒဏ္ခံခဲ့ရတယ္။
(၄) ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ မုန္တုိင္းျဖစ္ ေပၚမႈ သိသိသာသာေလ်ာ့နည္းခဲ့ တယ္။
(၅) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး မုတ္သံုအဝင္ ေနာက္က်ခဲ့ပါ တယ္။
(၆) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး မုတ္သံုအထြက္ေစာခ့ဲပါတယ္။
(၇) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ ၂ ႏွစ္စလံုး မိုးရာသီတုိေတာင္းခဲ့ပါတယ္။
အယ္လ္နီညိဳဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံအ တြက္ အလြန္အေရးႀကီးတယ္
ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ ဒီႏွစ္မွာ ဆုိး ရြားတဲ့ ေရႀကီးမႈဒဏ္ကိုခံထားရ တယ္။ ေရႀကီးတဲ့ေနရာမွာလည္း အစဥ္အလာမဟုတ္တဲ့ ေနာက္ က်ိေရေတြ၊ ရႊံ႕ႏြံနဲ႔ အမိႈက္ေတြ ေရာေႏွာပါေနတဲ့ မသန္႔တဲ့ေရ ေတြ ဖံုးလႊမ္းခံခဲ့ရတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေရျပန္က်သြားေတာ့လည္း ႏုန္း ေတြ၊ သဲေတြ၊ အမိႈက္ေတြဟာ လူခါးေစာင္းကေန တစ္ရပ္ခန္႔ အထိ တင္က်န္ရစ္ခဲ့တယ္။ ဒီ ေတာ့ သံုးေရ၊ ေသာက္ေရ ေရ သယံဇာတေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးပင္ေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရလို႔ အ ခ်ိန္မီျပန္စိုက္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနၾကရ တယ္။ ဒီေတာ့ ေရလိုအပ္မႈ (Demand)ဟာ အျမင့္ဆံုးျဖစ္ေန တယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏွစ္ စဥ္ ေရရွားပါးမႈႀကံဳေတြ႕ေနရတာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္မွ် ၾကာခဲ့ၿပီ။ လက္ရွိ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ မုတ္သံုကလည္း ဆုတ္ခြာခဲ့ၿပီ။ ႏိုဝင္ဘာလကုန္အ ထိၾကာမယ့္ မိုးလြန္ကာလမွာ လည္း မိုးရႏုိင္မႈဟာ ရြာသြန္းၿမဲ ေအာက္ေလ်ာ့မယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ထားခဲ့ၿပီးၿပီ။ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္မွ ေဖေဖာ္ဝါရီလကုန္အထိၾကာမယ့္ ေအးၿပီးေျခာက္ေသြ႕ကာလ၊ မတ္ လ ၁ ရက္မွ ဧၿပီလကုန္အထိၾကာ မယ့္ ပူၿပီးေျခာက္ေသြ႕ကာလေတြ ေၾကာင့္ ေျခာက္ေသြ႕ကာလဟာ ငါးလခန္႔ၾကာဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္မွာလည္း မိုးရြာ သြန္းမႈေတြဟာ စက္တင္ဘာလမွ စတင္ကာ ရြာသြန္းၿမဲရဲ႕ ေအာက္ ကိုေလ်ာ့နည္းက်လာၿပီး အပူခ်ိန္ ေတြကလည္း ျဖစ္ၿမဲထက္ ပိုမိုျမင့္ မားလာေနပါတယ္။
ရာသီဥတုေၾကာင့္ မိုးနည္း ေနၿပီး အပူခ်ိန္ျမင့္တက္မႈႀကံဳ ေတြ႕ေနရတဲ့ လက္ရွိကမၻာဟာ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ပို၍ ပူၿပီးေျခာက္ေသြ႕တဲ့ ရာသီဥတုကို ႀကံဳေတြ႕ၾကရဦးမယ္ဆုိရင္ျဖင့္ မိုးနည္းမႈဒုကၡ၊ ေရရွားပါးမႈဒုကၡ၊ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္မႈဒုကၡေတြဟာ ၂၀၁၅ လက္ရွိအခ်ိန္မွစတင္ၿပီး ၂၀၁၆ မိုးဦးရာသီအထိ ရင္ဆုိင္ ႀကံဳေတြ႕ၾကရမယ့္ အယ္လ္နီညိဳ စိန္ေခၚသံမ်ား ျဖစ္ေနပါတယ္ဆုိ တာကို ႀကိဳတင္အသိေပးလိုက္ရ ေၾကာင္းပါ။ ။
Byေမာင္ထြန္းလြင္ (မိုးေလ၀သ)
7 day
No comments:
Post a Comment