၂၀၁၅ခုႏွစ္ Martin Ennals ဆုအတြက္ ေရြးခ်ယ္ခံရသည့္ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္သူသံုးဦးတြင္ ျမန္မာေရွ႕ေန ဦးေရာဘတ္စန္းေအာင္ပါဝင္

ကိုယ္က်ိဳးစြန္႔ရမည့္ အေျခအေနႏွင့္ ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႕နရစဥ္တြင္ သတၱိႏွင့္ မဆုတ္မနစ္ေသာ သႏၷိဌာန္ကို ထုတ္ေဖာ္ျပသခဲ့ၾကသည့္ လူ႕အခြင့္အေရး ရပ္ခံကာကြယ္သူမ်ား (Human Rights Defenders)အား ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးအသိုက္အ၀န္းက ေရြးူခ်ယ္အပ္ႏွင္းသည့္ ဆုျဖစ္သည္။ ဆုအပ္ႏွင္းရျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အဆိုပါ လူ႔အခြင့္အေရးရပ္ခံကာကြယ္သူမ်ားအား ယခင္ကထက္ လူသိမ်ားထင္ရွားေစျခင္းျဖင့္ ၎တို႔၏ အလုပ္ကို မီးေမာင္းထိုးျပရန္ႏွင့္ ကာကြယ္ရန္ျဖစ္သည္။  

ေရာဘတ္စန္းေအာင္ (ျမန္မာ)

၁၉၇၄ခုႏွစ္၊ တကၠသိုလ္ ပထမႏွစ္ကတည္းကပင္ ေရာဘတ္စန္းေအာင္မွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကို သတၱိေျပာင္စြာ ဆန္႕က်င္တိုက္ခိုက္လာခဲ့သည္။ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းေသာ အေျခအေနမ်ားတြင္ ေထာင္အႀကိမ္ႀကိမ္ က်ခဲ့သလို၊ ရုပ္ပိုင္းအရ အတိုက္ခိုက္ခံခဲ့ရသကဲ့သို႔၊ အျမဲတန္းလိုလို အျခိမ္းေျခာက္ခံေနခဲ့ရသည္။ သူ၏ ပညာေရးမွာလည္း အႀကိမ္ႀကိမ္ ေႏွာင့္ယွက္ခံခဲ့ရၿပီး ၁၉၉၃မွ ၂၀၁၂ခုႏွစ္အထိ ေရွ႕ေနလုပ္ခြင့္ ပိတ္ပင္ခံခဲ့ရသည္။ ၂၀၁၂ခုႏွစ္တြင္မွ ေရွ႕ေနလုပ္ခြင့္လိုင္စင္ကို ျပန္လည္ ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ထိုမွေနာက္ပိုင္းတြင္ ေရာဘတ္စန္းေအာင္သည္ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ခံရသည့္ ကေလးစစ္သားမ်ား၊ အျငင္းပြားေနသည့္ သတၱဳတြင္းတြင္ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ေနသူမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပသူမ်ား၊ စစ္တပ္က ေျမသိမ္းခံရသူမ်ားႏွင့္ ေက်ာင္းသားတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ားအား ကိုယ္စားျပဳ၍ ေရွ႕ေနလိုက္ေပးခဲ့သည္။ ေရာဘတ္စန္းေအာင္သည္ သူ၏ ေရွ႕ေနဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လုံးတြင္ အခြင့္အေရး နစ္နာဆံုးရႈံးသူမ်ားအား အခါမ်ားစြာတြင္ အခေၾကးေငြမယူဘဲ အႀကံေပးျခင္း၊ ဥပေဒ အက်ိဳးေဆာင္ေပးျခင္းမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

ဤဆုအတြက္ ေနာက္ဆံုးပိတ္ စကာတင္လ်ာထားခံရျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရာဘတ္စန္းေအာင္က ဤသို႔ေျပာသည္။ 'ဒီဂုဏ္သိကၡာႀကီးမားလွတဲ့ ဆုအတြက္ ေရြးခ်ယ္ခံရတယ္ဆိုလုိ႔ အလြန္႔အလြန္ကို ဂုဏ္ယူမိသလို၊ နိ၀ါတတရားလည္း ထားမိပါတယ္။ဒီဆုက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီေရး၊ တန္းတူညီမွ်ေရးနဲ႔ တရားမွ်တေရးအတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္ေနၾကတဲ့ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရး ရပ္ခံျမႇင့္တင္ေနသူေတြအတြက္ သူတို႔ရဲ႕ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြကို ကမၻာႀကီးက ေမ့မထားဘူးဆိုတဲ့ သတင္းစကားကုိ ေဆာင္က်ဥ္းလာခဲ့တာပါ။ ျမန္မာျပည္သူေတြ ကုလ လူ႕အခြင့္အေရး ေၾကညာခ်က္နဲ႔အညီ တရားမွ်တတဲ့ ဥပေဒေတြေအာက္မွာ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိနဲ႔ ေနႏိုင္ၾကဖို႔ ကြၽန္ေတာ္နဲ႔အတူ ဒိုးတူေဘာင္ဖက္ တိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့ၾကတဲ့ ျမန္မာျပည္သူေတြကိုလည္း ဆုေပးလိုက္ျခင္းမည္ပါတယ္''

အက္စ္ေမာင္း ဒိုင္ရယ္လို (ဂီနီ)

ဂီနီစစ္တပ္က ၿငိမ္းခ်မ္းစြာဆႏၵျပေနသူမာ်းကို ဂီနီစစ္တပ္က အၾကမ္းဖက္တုိက္ခုိက္ခဲ့သည့္ ၂၀၀၉ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာ ၂၈ရက္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ သူမ၏ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား စတင္လာခဲ့သည္။ ထိုတိုက္ခိုက္မႈတြင္ သူမ၏သားအပါအ၀င္ လူေပါင္း ၁၅၀ေက်ာ္ အသတ္ခံခဲ့ရၿပီး၊ အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ေက်ာ္ အဓမၼျပဳက်င့္ခံခဲ့ရသည္။ ရာေပါင္းမ်ားစြာ ထိခုိက္ဒဏ္ရာ ရရွိခဲ့သည္။ သူမႏွင့္ စက္တင္ဘာ၂၈ တိုက္ခိုက္ခံရသူမ်ားအတြက္ သူမထူေထာင္ခဲ့သည့္ APIVA အဖြဲ႕တို႔က ထိုရာဇ၀တ္မႈမ်ားအတြက္ တရားမွ်တမႈကို ရွာေဖြရန္ ႀကိဳးစားခဲ့သလို၊ အမ်ားစုမွာ ၄င္းတို႔၏ ေနအိမ္မ်ားသို႔ မျပန္ႏိုင္ၾကေတာ့သည့္ လိင္ပိုင္း အေစာ္ကားခံရသူမ်ားအတြက္လည္း က်န္မားေရးႏွင့္ သက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့မ်ား ေပးႏိုင္ရန္ ႀကိဳးစားခဲ့သည္။ သူမက အၾကမ္းဖက္ခံရမႈမ်ားအတြက္ သက္ေသမ်ားထြက္ေပၚလာရန္ႏွင့္ ရံုးေတာ္အမႈၾကားနာစစ္ေဆးရာတြင္လည္း သက္ေသခံထြက္ဆိုရန္ ရဲေဆးတင္ေပးခဲ့ရာ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ အႀကီးတန္း စစ္တပ္အရာရွိမ်ားအပါအ၀င္ လူ၁၁ဦးကို တရားစြဲဆိုႏိုင္လာခဲ့သည္။  

သူမက ဤသို႔ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ''ဂီနီမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ရပ္ခံကာကြယ္သူတစ္ဦးအေနနဲ႔ ဒီဆုစကာတင္စာရင္း၀င္ရတာ အလြန္ပဲ ႏွစ္သိမ့္ရပါတယ္။ ဒီဆုက ဂီနီမွာ လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ကာကြယ္ျမွင့္တင္ေရး ဆက္လက္တိုက္ပြဲ၀င္ဖို႔အတြက္ ခြန္အားျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒီဆုဟာ စက္တင္ဘာ၂၈ရက္ အျဖစ္အပ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အမႈေတြအေပၚ အျပဳသေဘာ အက်ိဳးသက္ေရာက္ၿပီး၊ ဂီနီက လူ႔အခြင့္အေရး ရပ္ခံကာကြယ္သူေတြအတြက္လည္း တြန္းအားတစ္ရပ္ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ ကြၽန္မ ယုံၾကည္ပါတယ္။''

အာမတ္ မန္ေဆာ (အာရပ္ေစာ္ဘြားမ်ား ျပည္ေထာင္စု-ယူေအအီး)

၂၀၀၆ခုႏွစ္မွ စတင္၍ လြတ္လပ္စြာေဖာ္ျပခြင့္၊ အရပ္ဖက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရး ေဖာ္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ စူးစိုက္လုပ္ေဆာင္လာခဲ့သည္။ ၂၀၀၆-၂၀၀၇တြင္ လူမႈေရး ေ၀ဖန္ေျပာဆိုမႈမ်ားအတြက္ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ်ခံရသူႏွစ္ဦးကို ေထာက္ခံသည့္လႈပ္ရွားမႈကို ေအာင္ျမင္စြာ စည္းရံုးလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ ၄င္းတုိ႔ႏွစ္ဦးအား လြတ္ေပးခဲ့ၿပီး၊ စြဲခ်က္မ်ားကုိလည္း ဖယ္ရွားေပးခဲ့ရသည္။ ေနာက္ မ်ားမၾကာမီတြင္ ယူေအအီး ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က ဂ်ာနယ္လစ္မ်ားအား ၄င္းတို႔၏အလုပ္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေထာင္မခ်ရန္ အမိန္႔တစ္ခုကို ထုတ္ျပန္ေပးခဲ့ရသည္။ အာမတ္ မန္ေဆာမွာ အာရပ္ေစာ္ဘြားမ်ားျပည္ေထာင္စု (ယူေအအီး)ႏိုင္ငံတြင္ လူ႔အခြင့္အေရး  ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈမ်ားအား ယံုၾကည္ေလာက္ဖြယ္ လြတ္လပ္စြာ အကဲျဖတ္မႈမ်ားကို ဖန္တီးျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည့္ အနည္းငယ္မွ်ေသာ အသံမ်ားအနက္မွ အသံတစ္သံပင္ျဖစ္သည္။ အာမတ္ မန္ေဆာက ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒမ်ားအရမဟုတ္ဘဲ သေဘာအေလ်ာက္ဖမ္းဆီးၿပီး ညွဥ္းပန္းႏွိပ္စက္မႈမ်ား၊ မလြတ္လပ္သည့္ တရားေရးစနစ္ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒကို ခ်ိဳးေဖာက္ေနသည့္ ျပည္တြင္းဥပေဒမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စိုးရိမ္ေသာကမ်ားကုိ မီးေမာင္းထိုးျပေလ့ရွိခဲ့သည္။ ၂၀၁၁ခုႏွစ္တြင္ ေထာင္ခ်ခံခဲ့ရၿပီး ထိုမွေနာက္ပိုင္းတြင္ ႏိုင္ငံကူးလက္မွတ္လည္း အျငင္းပယ္ခံခဲ့ရကာ ခရီးသြားလာခြင့္လည္း ပိတ္ပင္ခံခဲ့ရသည္။

မန္ေဆာက ဤသို႔ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ''ဒီဆုအတြက္ ေရြးခ်ယ္ခံရလို႔ တကယ္ကို ေပ်ာ္ရႊင္ေက်နပ္မိပါတယ္။ ဒီအသိအမွတ္ျပဳမႈဟာ ဒီဘက္ကမၻာျခမ္းမွာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဟာ အထီးက်န္မဟုတ္ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ အသံေတြဟာ ပဲ့တင္ျပန္ေနတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ႀကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြကို အသိပညာရွိတဲ့လူေတြက တန္ဖိုးထားၾကတယ္ဆိုတာကို ညႊန္ျပေနပါတယ္။ ဒီဆုဟာ ယူေအအီးရဲ႕ လူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာေတြကို ပိုၿပီး မီးေမာင္းထိုးျပႏိုင္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံမွာ မိုးေမွ်ာ္အေဆာက္အအံုႀကီးေတြ ျပည့္ႏွက္ေနရုံတင္မကဘဲ၊ ကုန္တုိက္ႀကီးတဲ့၊ စီးပြားေရးဌာနႀကီးေတြလည္း ရွိေနေပမယ့္လည္း အဲဒီ့အရာေတြအားလံုးရဲ႕ ေအာက္မွာက အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ရုန္းကန္တိုက္ပြဲ၀င္မႈေတြရွိေနပါတယ္''။

ဆုကို ေအာက္တိုဘာလ ၆ရက္ေန႔တြင္ ဂ်နီဗာၿမိဳ႕ေတာ္တြင္ အခမ္းအနားႏွင့္ ေပးအပ္ခ်ီးျမွင့္မည္ျဖစ္သည္။

လူ႕အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈအတြက္ အဓိကက်ေသာ ဆုျဖစ္သည္။ မာတင္ အင္နဲဆု (Martin Ennals Award for Human Rights Defenders) မွာ ကမၻာႏွင့္အ၀န္းမွ လူ႔အခြင့္အေရး ရပ္ခံကာကြယ္သူမ်ားကုိ ကာကြယ္ရန္အတြက္ ကမၻာ့ထိပ္တန္း လူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕အစည္းႀကီး ၁၀ခုတို႔ တစ္မူထူးျခားစြာ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈျဖစ္သည္။ အကဲျဖတ္အဖြဲ႕ကို ေအာက္ပါ NGO မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။  

    Amnesty International,
    Human Rights Watch,
    Human Rights First,
    Int’l Federation for Human Rights,
    World Organisation Against Torture,
    Front Line Defenders
    International Commission of Jurists,
    EWDE Germany,
    International Service for Human Rights
    HURIDOCS.

Mizzima