အေမရိကန္ေတြ ျမန္မာနဲ႔ စီးပြားေရး ျပန္လုပ္ဖို႔ ေျခလွမ္းျပင္

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ကတိကဝတ္ျပဳထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြ အရွိန္တန္႕သြားျပီး ဘာသာေရး တင္းမာမႈေတြ ျဖစ္ေနတာ၊ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို ျခိမ္းေျခာက္လာတာ၊ ျပည္တြင္းစစ္ ရပ္စဲေရး မေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္တာ စတဲ့ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနတာေၾကာင့္ အေမရိကန္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရး ထင္သေလာက္ မေကာင္းလာဘဲ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ပင္မႈကလည္း လုံးဝ႐ုတ္သိမ္းသြားေရး မျဖစ္ႏိုင္ေသးဘဲ ရွိေနရပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ျပီးခဲ့တဲ့အပတ္ ၾကာသပေတးေန႕က ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား ဆက္ဆံေရး တိုးလာေစဖို႕ ေကာင္းမြန္တဲ့ ေျခလွမ္းတရပ္ စလွမ္းခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ အလုပ္သမား အခြင့္အေရးေတြ အားေကာင္းလာေစေရးနဲ႕ လုပ္ငန္းခြင္ အေျခအေန တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစေရး အတူတကြ လုပ္ေဆာင္ဖို႕ ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား သေဘာတူခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ဒီကိစၥကို အိုင္အယ္လ္အိုကလည္း ေထာက္ခံထားျပီး ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ အေမရိကန္ ကိုယ္စားလွယ္ မိုက္ကယ္ဖ႐ိုမန္းရဲ့ ျမန္မာျပည္ခရီးစဥ္အတြင္း ျဖစ္လာခဲ့တာပါ။ မိုက္ကယ္ဖ႐ိုမန္းဟာ ေနျပည္ေတာ္မွာ အာဆီယံ စီးပြားေရး ဝန္ၾကီးေတြနဲ႕လည္း ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးခဲ့ပါေသးတယ္။
အေမရိကန္-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား သေဘာတူညီခ်က္ဟာ ျမန္မာျပည္ အလုပ္သမားေရးရာ ဥပေဒေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ႏွစ္မ်ားစြာၾကာျမင့္မယ့္ ဗ်ဴဟာကို ခ်မွတ္ေဖာ္ေဆာင္ရာမွာ အေမရိကန္နဲ႕ ျမန္မာ အစိုးရ အရာရွိေတြသာမက စိတ္ပါဝင္စားတဲ့ အစိုးရေတြ၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ အလုပ္သမားေတြနဲ႕ အိုင္အယ္လ္အိုလို အလုပ္သမားေရးရာ အဖြဲ႕ေတြ ပါဝင္ၾကမွာျဖစ္တယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ရည္ရြယ္ခ်က္က ျမန္မာေတြ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္ တက္လာဖို႕၊  ႏိုင္ငံတကာ စံတန္ဖိုးေတြနဲ႕အညီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကို ဆက္လက္ေဖာ္ေဆာင္ေရး လိုအပ္တဲ့ စည္းစနစ္ေတြကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႕နဲ႕ လက္ေတြ႕က်င့္သုံးဖို႕ ကူညီေရးပါ။

ဥပမာျပရရင္ ျမန္မာျပည္မွာ အလုပ္သမားသမဂၢေတြ ဖြဲ႕စည္းခြင့္ ရွိပါတယ္၊ အဖြဲ႕ေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အစိုးရ၊ အလုပ္ရွင္နဲ႕ အလုပ္သမားၾကား ဘယ္လို အျပန္အလွန္ ေဆာင္ရြက္လုပ္ကိုင္မလဲဆိုတာ သေဘာေပါက္နားလည္မႈ အနည္းငယ္မွ်ပဲ ရွိပါေသးတယ္။ ေျပာရရင္ အေျခခံလစာကိုေတာင္ မသတ္မွတ္ႏိုင္ၾကေသးပါဘူး။ အခု ႏွစ္ႏိုင္ငံ သေဘာတူညီခ်က္က ဒီအေျခခံ လုပ္ခလစာအေရး ကိုင္တြယ္ႏိုင္မယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္ရပါတယ္။ ဒါဟာ အလုပ္သမားမ်ားကို လူလိုသူလို ဆက္ဆံဖို႕နဲ႕ ေလးစားဖို႕ဟာ ၂၁ ရာစု စီးပြားေရးရဲ့ တန္ဖိုးတခုလို႕ ျမန္မာအစိုးရနဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ေတြ ျမင္လာေစေအာင္ ၾကိဳးပမ္းခ်က္မို႕ ေကာင္းပါတယ္။

ခ်က္ျခင္းဆိုသလို မႏၲေလးတုိင္း ေဒသႀကီးအတြင္းက ျမင္းၿခံခရုိင္ နဘူးအုိင္နဲ႕ မိထၲီလာခရုိင္ ၀မ္းတြင္း ေဒသမွာ အေမရိကန္က ACO ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈအဖြဲ႕က ျမန္မာ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားဝန္ၾကီးဌာနနဲ႕အတူ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မဂၢါ၀ပ္ ၁၅၀ ထုတ္လုပ္မယ့္ ေနစြမ္းအင္သုံး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္ရုံ ၂ ႐ံု တည္ေဆာက္ဖို႕ ေဒၚလာ သန္း ၄၈၀ ထည့္ဝင္မယ္လို႕ သေဘာတူညီခ်က္ လက္မွတ္ေရးထုိးပါတယ္။ ဒီပေရာဂ်က္က ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ ျပီးစီးမွာျဖစ္ျပီး လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္မႈဟာ တႏိုင္ငံလုံး ပါဝါဂရစ္ရဲ့ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ၁၂ ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ရွိပါမယ္။ ျမိဳ႕သာစက္မႈဇံုအပါအဝင္ ျမင္းျခံနဲ႕ မိတီၳလာခ႐ိုင္ေတြကို မီးေပးဖို႕ မ်ားပါတယ္။

ဦးသိန္းစိန္တက္လာျပီးစ ႏိုင္ငံေရး ပြင့္လင္းလာမႈ၊ စီးပြားေရး တံခါးဖြင့္လိုမႈေတြေၾကာင့္ အိုဘားမားအစိုးရဟာ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႕မႈေတြကို ဆိုင္းငံ့ထားျပီး ျမန္မာအစိုးရနဲ႕ ထိေတြ႕ဆက္ဆံမႈ ျပန္လုပ္လာခဲ့တယ္။ အေမရိကန္အစိုးရကိုယ္စားလွယ္ေတြ ျမန္မာျပည္ကို ဒီႏွစ္ထဲ ေခ်ာင္းေပါက္မတတ္ လာေနခဲ့ျပီး စစ္ဘက္ဆိုင္ရာဆက္ဆံေရး စတင္ဖို႕နဲ႕ ဒဏ္ခတ္မႈ စာရင္းေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ဖို႕ေတြ ေျပာတာ စၾကားလာရပါတယ္။ မၾကာေသးခင္က ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီး ဂြၽန္ကယ္ရီ လာသြားခဲ့သလို ႏိုဝင္ဘာမွာ သမၼတ အိုဘားမား ေနျပည္ေတာ္လာဖို႕လည္း ရွိပါတယ္။

ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ အေမရိကန္ ကိုယ္စားလွယ္ မိုက္ကယ္ဖ႐ိုမန္း တက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ျပီးခဲ့တဲ့အပတ္ ေနျပည္ေတာ္က အာဆီယံ စီးပြားေရးဝန္ၾကီးမ်ား ေဆြးေႏြးပြဲမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ အေမရိကန္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြက အေကာင္းျမင္တယ္လို႕လည္း သိရတယ္။ ၂၀၁၅ မွာ အာဆီယံ စီးပြားေရး အသိုက္အဝန္း စအေကာင္အထည္ေဖာ္မွာကို အေကာင္းျမင္တဲ့အျပင္ ေဒသတြင္းမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ခ်ဲ႕ထြင္ဖို႕၊ အလုပ္အင္အားစု ၾကီးထြားလာဖို႕၊ အျမတ္ ပိုက်န္ဖို႕ေတြကို ေမွ်ာ္လင့္ၾကေၾကာင္း ေနျပည္ေတာ္အစည္းအေဝးမွာ ေကာက္ယူခဲ့တဲ့ အာဆီယံ စီးပြားေရး အျမင္ စစ္တမ္း Asean Business Outlook Survey က ျပသခဲ့တယ္လို႕ ဘန္ေကာက္ထုတ္ The Nation သတင္းစာမွာ ေရးပါတယ္။

အဲဒီစစ္တမ္းကို အေမရိကန္ကုန္သည္ၾကီးမ်ားအသင္းနဲ႕ အာဆီယံ ၁၀ ႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ အေမရိကန္ ကုမၸဏီ ၅၈၈ ခု ပါဝင္တဲ့ အာဆီယံဆိုင္ရာ အေမရိကန္ကုန္သည္မ်ားအဖြဲ႕ကေန ဒီဇိုင္းဆြဲ ေကာက္ယူခဲ့တာပါ။ စစ္တမ္းမွာ ေျဖၾကားသူ ၉၁ ရာခိုင္ႏႈန္းက ျမန္မာျပည္မွာ လုပ္ငန္းခ်ဲ႕ထြင္ဖို႕ စဥ္းစားေနတယ္လို႕ ဆိုတယ္။
အာဆီယံ စီးပြားေရး အျမင္ စစ္တမ္းမွာ ျမန္မာဟာ အာဆီယံထဲ စီးပြားေရးခ်ဲ႕ထြင္ခ်င္စရာ အေကာင္းဆုံး ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပပါတယ္လို႕ ထိုင္းႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အေမရိကန္ကုန္သည္မ်ားအသင္း ျမန္မာဌာနခြဲ ဥကၠ႒ Mariano Vela က ေျပာေၾကာင္း သိရတယ္။

ျမန္မာမွာ အလုပ္လာလုပ္ေနၾကတဲ့ ႏိုင္ငံျခားသားအလုပ္အင္အားစုဟာ ဒီမွာ ေနထိုင္ရတာနဲ႕ အလုပ္လုပ္ရတာ စိတ္ေက်နပ္မႈ ရွိတယ္။ ၉၁ ရာခိုင္ႏႈန္းက သူတို႕အလုပ္ကို ေက်နပ္ျပီး ၇၇ ရာခိုင္ႏႈန္းက အခ်ိန္ ပိုေနခ်င္တယ္လို႕လည္း ဆိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႐ုံးနဲ႕ အိမ္ငွားခ၊ ႏိုင္ငံ့အေျခခံအေဆာက္အဦ (infrastructure)၊ စနစ္တက် ေလ့က်င့္သင္ၾကားထားသူ ရွားပါးမႈတို႕က ျပႆနာလို႕ ဆိုတယ္။

အေမရိကန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြအတြက္ ျမန္မာျပည္ဟာ အခက္အခဲေတြ ရွိေနဆဲပါ။ အိုဘားမားအစိုးရဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ေဒၚလာ ၅ သိန္းထက္မနည္း ဒါမွမဟုတ္ ေရနံနဲ႕ ဂတ္စ္လုပ္ငန္းမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူ အေမရိကန္ေတြဟာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းနဲ႕ အစီအစဥ္ေတြကို ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ၾကီးဌာနကို အစီရင္ခံရပါတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္က စျပီး ကုမၸဏီ ၁၅ ခု အစီရင္ခံပါတယ္။ ၂၀၁၃ ဇြန္မွာ စက္႐ံုစဖြင့္ခဲ့တဲ့ ကိုကာကိုလာ Coca-Cola ရဲ့ အဓိကျပိဳင္ဘက္ ပက္စီ PepsiCo လည္း အခု ျမန္မာျပည္ ဝင္လာခဲ့ပါျပီ။ ဆန္ဖရန္စစ္စကို အေျခစိုက္ Gap အဝတ္အထည္လုပ္ငန္းကလည္း စက္႐ံု ၂ ႐ံု ေထာင္ဖို႕ ျပင္ေနပါတယ္။ Gap ရဲ့ ေၾကညာခ်က္ထဲမွာ “ျမန္မာျပည္မွာ အထည္အပ္ဖို႕ စလုပ္တဲ့ အေမရိကန္ အထည္ လက္လီ အေရာင္းလုပ္ငန္းအေနနဲ႕ က်ေနာ္တို႕နဲ႕ တြဲလုပ္မယ့္သူေတြဟာ အလုပ္သမားေတြကို လံုျခဳံျပီး က်န္းမာေရးနဲ႕ ညီညြတ္တဲ့ သင့္တင့္မွ်တမယ့္ အလုပ္ခြင္ကို အာမခံဖို႕ က်ေနာ္တို႕ တာဝန္ယူရမယ္ဆိုတာ က်ေနာ္တို႕ နားလည္ပါတယ္” လို႕ ေရးပါတယ္။

အေမရိကန္ေတြရဲ့ ျမန္မာျပည္ဆိုင္ရာ စီးပြားေရး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဟာ ျမန္မာျပည္တြင္းႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မႈကို အာမခံႏိုင္ေရးနဲ႕လည္း တိုက္႐ိုက္ ပတ္သက္ေနျပန္ပါတယ္။ PARAMI ENERGY ကုမၸဏီရဲ႕ အၾကံေပး ဦးတင္ခ်ိဳက “လက္ရွိ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡေတြကုိ သူတုိ႔စုိးရိမ္တယ္။ တကယ္လုိ႔ အေရးခင္းေတြက မထိန္းႏုိင္ေအာင္ျဖစ္လုိ႔၊ Constitution ထဲမွာကလည္း မျပင္ေသးေတာ့ တပ္မေတာ္က အခ်ိန္မေရြး အာဏာျပန္သိမ္းလုိ႔ရမယ္။ ဒီလုိေနာက္ေၾကာင္းျပန္္လွည့္သြားၿပီဆုိ သူတုိ႔ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေတြ ဒီမွာ လက္လြန္ေနရင္ သူတုိ႔ ႏႈတ္ရခက္မယ္”လို႕ ဧရာဝတီကို ေျပာပါတယ္။ စီးပြားေရးပညာရွင္ ေဒါက္တာေအာင္ကုိကုိကလည္း ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဂြ်န္ကယ္ရီလာတုန္းက တိုက္တြန္း ေျပာဆုိသြားတဲ့ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲကို လြတ္လပ္ မွ်တၿပီး ပြင့္လင္းဖုိ႔ လုိတယ္ဆုိတာကို ေထာက္ျပျပီး “ဒီအခ်က္ကလည္း အေမရိကန္ရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒမွာ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ ျဖစ္ေနေသးတယ္လုိ႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ ၂၀၁၅ အလြန္ ႏိုင္ငံေရးအကူးအေျပာင္း တည္ျငိမ္မွ ႏုိင္ငံတကာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေတြမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေတြလည္း ၀င္လာႏုိင္မွာပါ”လုိ႔ ေျပာပါတယ္။

(သစ္ေနမိုး ပါဝင္ေရးသားသည္)
ဧရာ၀တီ