ရခိုင္အေရးအခင္း ႏွင့္ပတ္သက္၍ ႏိုင္ငံျခား ပညာရွင္တဦး၏ အျမင္-အင္တာဗ်ဴး၊ အပိုင္း (၁)

႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတာ တုိင္းရင္းသားနာမည္မဟုတ္ဘူး။ ေခၚေ၀ၚ စရာ နာမည္သက္သက္ပါပဲ။

ဥာဏ္လင္း ႏွင့္ ေဇယ်ာလိႈင္ေတြ႕ေမးသည္။

“ပဋိပကၡကအသစ္မဟုတ္ဘူး။ ခက္ခဲရႈပ္ေထြးတယ္။ ၿပီးေတာ့ ပိုဆိုးတဲ့အေနအထားထိ ေရာက္ သြားတယ္”
 
မၾကာေသးခင္က  ရခုိင္ျပည္နယ္မွာ အုပ္စုလုိက္ တုိက္ခုိက္မႈမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့ေသာေၾကာင့္ ေဒသတြင္း တည္ၿငိမ္မႈပ်က္ျပားကာ လူေပါင္းမ်ားစြာ အုိးမဲ႔အိမ္မဲ့ ဘ၀ေရာက္ခဲ့ရသည္။ အစုိးရစာရင္းဇယားမ်ားအရ လူေပါင္း ၈၀ နီးပါး ေသဆံုးကာ ၆၄,၀၀၀ ၀န္းက်င္ အုိးအိမ္မဲ့ဘ၀ေရာက္ခဲ့ရသည္ ဟုဆုိသည္။ ယင္းျပႆနာႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ႏုိင္ငံတကာအသုိင္းအ၀ုိင္းမွ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေ၀ဖန္မႈမ်ား လည္း ေပၚထြက္လာခဲ့ပါသည္။

႐ႈပ္ေထြးနက္နဲလွေသာ ယင္းအေရးအခင္း၏ ေနာက္ကြယ္မွ ဇာစ္ျမစ္မ်ားက ဘာေတြပါလဲ၊ ႏိုင္ငံတ ကာက ေ၀ဖန္ထုိးႏွက္မႈမ်ားက ပကတိအရွိတရားမ်ားႏွင့္ ဆီေလ်ာ္မႈရွိ၊ မရွိ၊ ေနာက္ပိုင္းမွာ အလားတူ အေရး အခင္းမ်ဳိး မေပၚေပါက္ေအာင္ ဘယ္လုိကာကြယ္ၾကမည္နည္း အစရွိသည့္ ေမးခြန္း မ်ားကို ရခုိင္အေရးကၽြမ္းက်င္သူ ျပင္သစ္ပညာရွင္ ေဒါက္တာ ဂ်ာ့က္ပီ၊လုိက္ဒါ (Dr. Jacques P. Leider) အား ဇူလိုင္လ အတြင္း ၄င္းရန္ကုန္ေရာက္ေနစဥ္မွာ ေမာ္ကြန္းက သြားေရာက္ ေတြ႕ဆံု ေမးျမန္းထားပါသည္။

 ေဒါက္တာ ဂ်ာ့က္ပီ၊လုိက္ဒါသည္ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ အေရွ႕တုိင္း ပညာရပ္မ်ား ေလ့လာေရးဌာန အႀကီးအကဲ တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး အေရွ႕ ေတာင္အာရွ (အထူးသျဖင့္ ျမန္မာ့အေရးႏွင့္ ထုိင္းႏုိင္ငံအေရးတုိ႔)ကို ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ၀န္းက်င္ ေလ့လာထားသူျဖစ္သည္။ သူကုိယ္ တုိင္လည္း အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ေနထုိင္ေန သူျဖစ္သည္။            ျမန္မာ့အေရးကို အထူးျပဳေလ့လာထား သူျဖစ္ၿပီး ရခုိင္အ ေရးႏွင့္ပတ္သက္သည့္ စာတမ္းမ်ား၊ စာအုပ္မ်ားကို ေရးသားေနသူ ေဒါက္တာဂ်ာ့က္ပီ၊လုိက္ဒါ၏ ရခုိင္အေရးအခင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ၎၏ အျမင္အယူအဆမ်ားကို ျမန္မာစာဖတ္ပရိသတ္မ်ား ဖတ္႐ႈေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ႏုိင္ၾကေစ ရန္ ေမာ္ကြန္းက တင္ျပလုိက္ ပါသည္။

MAWKUN - ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတဲ့စကားလံုးရဲ႕ အဓိပၸာယ္ကဘာပါလဲ။

LEIDER  - ႐ုိဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့စကားလံုးက ရွိခဲ့တာၾကာပါၿပီ။ သိပ္မသံုးၾကတာပဲရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕ေတြေျပာၾကသလုိ ဒီစကား လံုးဟာ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြက်မွ ထြင္ၿပီးသံုးတဲ့ စကားလံုး ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဇာစ္ျမစ္ကုိလုိက္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ၁၈ ရာစုအ ကုန္မွာ ၿဗိတိသွ်ဆရာ၀န္ ဖရန္စစ္ဟမီလ္တန္ရဲ႕ ေဆာင္းပါးတစ္ ပုဒ္ထဲမွာ ဒီအသံုးအႏႈန္းကုိ သြားေတြ႕တယ္။ သူကဘာေျပာထား သလဲဆုိေတာ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတဲ့အသံုးအႏႈန္းဟာ ရခုိင္မွာေနထုိင္ ၾကတဲ့ မြတ္ဆလင္ေတြက သူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔ ေခၚေ၀ၚၾကတဲ့အသံုး အႏႈန္းဆိုၿပီး ေျပာထားတယ္။ ဘယ္ကေန ဒီစကားလံုး ဆင္းသက္ လာသလဲဆုိရင္ ရခုိင္ေတြကို ဘဂၤါလီေတြေခၚတဲ့ ႐ုိရွန္း (Roshanga) ဆုိတဲ့ ဘဂၤါလီနာမည္ကေန ဆင္းသက္လာတာပဲ။ ဒါေပမဲ့ လူေတြက ဒီစကားလံုးရဲ႕အဓိပၸာယ္ကို လွပေအာင္စိတ္ကူး ယဥ္ၿပီး ရွင္းလင္းခ်က္ေတြ ထုတ္ခ်င္ၾကတယ္။ အေစာပုိင္း စာေပ ေတြထဲမွာေတာ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတဲ့နာ မည္ကို ေတြ႕ရမယ့္ပံုမေပၚဘူး။ ၿဗိတိသွ်ကိုလုိနီအေထာက္အထားေတြထဲမွာ ၁၈၇၀ မတုိင္မီက ရခုိင္မွာရွိၾကတဲ့ မြတ္ဆလင္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေဖာ္ျပထားတာ က အေတာ့္ကုိ နည္းပါတယ္။


 MAWKUN - စစ္ေတြ၊ ဘူးသီးေတာင္နဲ႔ ေမာင္ေတာဧရိယာ တစ္၀ုိက္မွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းမႈေတြ လိုက္လုပ္ၾကည့္ သေလာက္ေတာ့ အဲဒီမွာ ဘဂၤါလီအေတာ္မ်ားမ်ားက ႐ုိဟင္ဂ်ာ ဆုိတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားေတာင္မၾကားဖူးဘူးလုိ႔ဆုိတယ္။ (သူတို႔ ကို  အင္တာဗ်ဴးတဲ့အခါမွာ ဘာသာျပန္ကတစ္ဆင့္ေပါ့ေလ။ ဘာ လုိ႔လဲဆုိေတာ့ သူတုိ႔ဘာသာစကားကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ နားမလည္ လုိ႔ဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာစကားကိုလည္း သူတို႔အေတာ္မ်ား မ်ား နားမလည္ၾကဘူး။) ႏုိင္ငံတကာက သူတို႔ကို ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိၿပီး သိေနၾကတာ။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီစကားလံုးကို အဲဒီေဒသကလူအမ်ားစု က ၾကားေတာင္မၾကားဖူးၾကဘူး ျဖစ္ေနတယ္ဗ်။

LEIDER  - ခင္ဗ်ားတုိ႔ေျပာတဲ့ဟာကုိ ကၽြန္ေတာ္ေတာ့ အတည္မျပဳႏုိင္ဘူး။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေ တာ့ ႏုိင္ငံျခားသားတစ္ ေယာက္အေနနဲ႔ အဲဒီဘူးသီးေတာင္နဲ႔ ေမာင္ေတာေဒသေတြကို သြားလုိ႔မရခဲ့ဘူး ဆုိေတာ့။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲမွာေရာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္မွာေရာ ကၽြန္ေတာ္ၾကားခဲ့ရတာက ရခုိင္ ေဒသမွာရွိတဲ့ မြတ္ဆလင္အားလံုးက သူတုိ႔ကို ႐ုိဟင္ဂ်ာအျဖစ္ ရည္òန္းေျပာဆုိတာမ်ဳိးကုိ မခံခ်င္ၾကဘူးလုိ႔ ဆုိတယ္။ ရခုိင္မြတ္ ဆလင္လုိ႔ပဲ အေခၚခံခ်င္ၾကတာတဲ့။

႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတာ တုိင္းရင္းသားနာမည္မဟုတ္ဘူး။ ေခၚေ၀ၚ စရာ နာမည္သက္သက္ပါပဲ။ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ က်မွ ရခုိင္ေဒသ က မြတ္ဆလင္ေတြကို သီးျခားအဖြဲ႕တစ္ခုအျဖစ္ ခြဲထုတ္သတ္ မွတ္ဖုိ႔အတြက္ ဒီစကားလံုး ကုိ ျပည္လည္ေဖာ္ထုတ္လုိက္ၾကတာပဲ။ ဘာနဲ႔ႏႈိင္းလုိ႔ရသလဲဆုိေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာရွိတဲ့ တ႐ုတ္မြတ္ ဆလင္ေတြကိုေခၚတဲ့ “ပန္းေသး” ဆုိတဲ့ နာမည္နဲ႔ႏႈိင္းရင္ ရေကာင္းရႏုိင္တယ္။

MAWKUN -- ျပည္ပက ဘဂၤါလီပညာတတ္ေတြက ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတဲ့စကားလံုးကို လူသိမ်ားေအာင္ လုပ္ေနၾကတဲ့ ေနာက္ကြယ္မွာ ငုပ္လွ်ဳိးေနတဲ့ ဘယ္လုိအေၾကာင္းျပခ်က္ေတြရွိ ေနႏိုင္လဲ။ သူတုိ႔ကုိယ္သူ တုိ႔ ႐ုိဟင္ဂ်ာေတြပါလို႔ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ ၾကတဲ့ ဘဂၤါလီေတြဟာ တုိင္းရင္းသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံ ခ်င္ ေနၾကတာက ေနာက္ပိုင္းမွာ ကုိယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ ေတာင္းဆုိလုိ႔ရေအာင္ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြရွိေနၾကတယ္ ဆုိၿပီးေတာ့ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ယံုၾကည္ ထားၾကတယ္။ ဒီအေပၚမွာ ဘယ္လုိျမင္သလဲ။

LEIDER     - ခင္ဗ်ားတုိ႔ေျပာတဲ့ မြတ္ဆလင္ေခါင္း ေဆာင္ေတြဟာ ဟုိးအရင္က ရခုိင္ဘုရင့္ႏုိင္ငံေတာ္မွာရွိခဲ့တဲ့ မြတ္ဆလင္သမိုင္းနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး သူတုိ႔လူအစုအဖြဲ႕ကို နာမည္ တစ္ခုေပးႏုိ င္ေအာင္ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ခဲ့ ၾကတယ္။ တုိင္းရင္းသား အျဖစ္ ေတာင္းဆုိတဲ့ဟာနဲ႔ ႏုိင္ငံသား ျဖစ္ေရး ေတာင္းဆုိတဲ့ကိစၥကုိလည္း ခ်ိတ္ထားၾကတယ္။ ႏုိင္ငံ တကာမီဒီ ယာေတြကလည္း ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိတဲ့အသံုးအႏႈန္းကို ေမြး စားၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သံုးလာၾကၿပီ ဆုိေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ေရြး ခ်ယ္မႈဟာ မဟာဗ်ဴဟာအရ ေအာင္ျမင္တယ္။ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ အိႏိၵယလူမ်ဳိးေ တြက သူတုိ႔ဟာ တုိင္းရင္းသား အဖြဲ႕အစုတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္လုိ႔ မေျပာၾကပါဘူး။ မေတာင္းဆုိၾကဘူး။

ကိုယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ ေတာင္းဆုိတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ခင္ဗ်ားတုိ႔ ရည္ညႊန္းေျပာဆုိေန တာဟာ ျမန္မာျပည္လြတ္လပ္ေရးမရခင္နဲ႔ ရၿပီးေနာက္ပိုင္းေတြမွာ ေတာင္းဆုိခဲ့ၾကတာကို ရည္ညႊန္း တယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္။ လက္ရွိလႊြတ္ေတာ္မွာ ေရြးေကာက္တင္ ေျမႇာက္ခံရတဲ့ ႐ုိဟင္ဂ်ာ ကိုယ္စားလွယ္ေတြဟာ ကုိယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသအတြက္ ေထာက္ခံေဆြးေႏြးၾကတာကို ကၽြန္ေတာ္ မၾကားမိဘူး။

သမုိင္း႐ႈေထာင့္ကၾကည့္မယ္ဆုိရင္ အဓိက အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ကို ျပန္သတိရရမယ္။ ပထမအခ်က္က ရခုိင္မွာရွိတဲ့ မြတ္ဆလင္ အမ်ားစုက သူတို႔ရဲ႕ဇာစ္ျမစ္ကို ၿဗိတိသွ်ကိုလုိနီေခတ္အတြင္း ေရာက္ရွိလာတဲ့ ဘဂၤါလီေတြ ေရႊ႕ေျပာင္းလာၾကတာနဲ႔ ေျခရာခံ ၾကတယ္။ ဒါအေရးႀကီးၿပီး ၁၈၇၀ ေႏွာင္းပိုင္း ၂၀ ရာစုရဲ႕ အေစာ ပုိင္းဆယ္စုႏွစ္ေတြအထိ မွတ္တမ္းတင္ထားတာရွိတယ္။ ကုန္ စည္ေရာင္း၀ယ္ေ ဖာက္ကားတဲ့အလုပ္ေတြ၊ ဆိပ္ကမ္းအလုပ္ ေတြ၊ ဒါမွမဟုတ္ ၿဗိတိသွ်အစုိးရေအာက္မွာ အမႈထမ္းတဲ့ အိႏိၵယ ေရႊ႕ေျပာင္းအလုပ္သမားေတြနဲ႔မတူတာက ဘဂၤါလီေတြက လယ္ ယာလုပ္ငန္းလုပ္တဲ့အလုပ္ကို အမ်ားစုလုပ္ၾကတယ္။ ေနာက္ ဒုတိယအခ်က္က ကိုလိုနီေခတ္မတုိင္မီကတည္းက ရခုိင္မွာ အရင္က မြတ္ဆလင္အသုိင္းအ၀ုိင္းဆုိတာ ရွိေနခဲ့တယ္။ ဒီမြတ္ ဆလင္ အသိုင္းအ၀ုိင္းဟာ ၁၅ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကစၿပီး ပါရွား အႏြယ္၀င္ေတြ၊ အိႏိၵယအႏြယ္၀င္ေတြနဲ႔ ေရာေထြးခဲ့တာျဖစ္ႏုိင္တယ္။

ရခုိင္ဘုရင္ေတြ စစ္တေကာင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း (မင္းဖေလာင္း(၁၅၇၁-၉၃) စုိးစံတဲ့ကာလ အလယ္ေလာက္ျဖစ္ မယ္)ႏုိင္ငံေတာ္အတြင္းက အုပ္ခ်ဳပ္ခံလူအမ်ားစုဟာ မြတ္ဆလင္ ေတြျဖစ္တယ္။ ၁၇ ရာစုအေစာပိုင္းမွာ ရခုိင္ဘုရင္ေတြဟာ မဂိုတုိ႔ ရဲ႕ က်ဴးေက်ာ္မႈကို တုိက္ထုတ္ဖုိ႔ အေရွ႕ဘေဂၤါကို ၀င္ေရာက္စီးနင္း ၾကတယ္။ ရခုိင္ရဲ႕ ႏုိင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒက မြတ္ဆလင္ဆန္႔က်င္ေရး မဟုတ္ခဲ့ဘူး။ မဂုိဆန္႔က်င္ေရးပဲျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဘုိးေတာ္ဘုရား ရခုိင္ကိုအႏုိင္ရသြားၿပီး ဆယ္ႏွစ္၊ ဆယ့္ငါးႏွစ္အၾကာမွာ ရခုိင္ ေဒသခံ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြေရာ၊ မြတ္ဆလင္ဘာသာ၀င္ေတြ ေရာ အေတာ္မ်ားမ်ား အေရွ႕ေတာင္ဘေဂါနယ္ဘက္ကုိ အေျခ သြားခ်ၾကတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အဲဒီေဒသမွာရွိေနခဲ့တဲ့ လူအစု အဖြဲ႕ကုိ ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခခ်ၾကတဲ့သူေတြ ေျမာက္ျမားစြာက ၀ါးမ်ဳိ လုိက္ၾကတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အစုအဖြဲ႕ႏွစ္ခုကေန ဆင္းသက္လာ တဲ့သူေတြဟာ အစု အဖြဲ႕တစ္ခုတည္းအျဖစ္ ေပ်ာ္၀င္သြားၾကတယ္။


MAWKUN -မၾကာေသးခင္ကျဖစ္သြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡရဲ႕ အရင္းခံအေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာေတြလဲ။

LEIDER     - အဲဒီအတြက္ (ကၽြန္ေတာ္ေျဖမယ့္)အေျဖက ေရတုိအျမင္ကလာတာ ထက္ ေရရွည္ အျမင္ ကေနလာတာပါ။ ဒီပဋိပကၡက အသစ္မဟုတ္ဘူး။ ခက္ခဲ႐ႈပ္ေထြးတယ္။ ၿပီးေတာ့ ပိုဆုိးတဲ့အေနအထားအထိ ေရာက္သြားတယ္။ ကုန္လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္အေတာ္မ်ားမ်ားကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ လူ၀င္၊ လူထြက္ ကို ႀကီးၾကပ္ဖုိ႔ လုိအပ္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ရခုိင္ေဒသကို လာေရာက္ အေျခခ်တဲ့ အိႏိၵယအလုပ္သမားေတြကို ၿဗိတိသွ်က မထိန္းခ်ဳပ္ ခဲ့ဘူး။ မတူညီတဲ့ လူအစုအဖြဲ႕ႏွစ္ခုအၾကား တင္းမာမႈေတြျမင့္ တက္လာခ်ိန္ ၁၉၂၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာကတည္းက ဒီႏွစ္ဖြဲ႕ အၾကားမွာ အုပ္စုလုိက္ ပဋိပကၡေတြျဖစ္လာမယ့္၊ ခုိက္ရန္ေတြျဖစ္ လာမယ့္အေျခအေနကို ေလ့လာသူေတြ ႀကိဳတင္သိျမင္ခဲ့ၾက တယ္။

၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ျမန္မာကို ဂ်ပန္ေတြက်ဴးေက်ာ္လာေတာ့ လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာဟာ အိႏိၵယဘက္ ထြက္ေျပးသြားၾက တယ္။ အုပ္စုလုိက္ ပဋိပကၡေတြျဖစ္လာတယ္။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ခ်ိန္နဲ႔ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ ရခုိင္ျပည္နယ္တစ္ခုလံုးအေနနဲ႔ လူနည္းစု (ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔ရွိတဲ့ေဒသေ တြမွာေတာ့ အားႀကီးတဲ့လူ အမ်ားစု) မြတ္ဆလင္ေတြဟာ ရခုိင္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းထဲမွာ ပူး ေပါင္းၿပီး သဟဇာတ ျဖစ္ေအာင္ေနဖုိ႔ မရည္ရြယ္ၾကေတာ့ဘူး။ အဲဒီလုိေနမယ့္အစား သူတို႔ရဲ႕ သီးသန္႔ျဖစ္တည္ေနတဲ့ ၀ိေသသ လကၡဏာေတြကို ကာကြယ္ဖုိ႔ကိုပဲ သူတို႔လုိလားၾကတယ္။

မြတ္ ဆလင္နဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ယဥ္ေက်းမႈအရေရာ၊ ႏုိင္ငံေရးအရ ေရာ မတူကြဲျပား၊ သီးျခားျဖစ္ေနၾကၿပီး အုပ္စုႏွစ္စုၾကားက တင္း မာမႈကေတာ့ ယုတ္ေလ်ာ့ ရပ္စဲသြားတာမရွိခဲ့ဘူး။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းမွာလည္း ဒီအေျခအေနဟာ ေျပာင္းလဲမသြားဘူး။ ဒါေပမဲ့ ႏွစ္ဖက္ႏုိင္ငံက အစုိးရ ေတြ (ေနာက္ပိုင္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ျဖစ္လာမယ့္ အေရွ႕ပါကစၥတန္ အစုိးရကတစ္ဖက္၊ ျမန္မာအစုိးရက တစ္ဖက္) က ဒီအေျခအေနကို ေခါင္းခ်င္းဆုိင္ မေျဖရွင္း၊ မကုိင္ တြယ္ခဲ့ၾကဘူး။ ဖိႏွိပ္မႈေတြ၊ ႏွိပ္စက္မႈေ တြ၊ ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းက်က္ စားတဲ့ကိစၥေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏုိင္ငံေရးအရ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ ကင္းမဲ့တာေတြဟာ အေျခအေနကို ပုိၿပီးဆုိးရြားေစခဲ့တယ္။

မြတ္ ဆလင္ေတြကုိယ္စား ပဋိပကၡကို ဥပေဒဆုိင္ရာ အခြင့္အေရးကင္း မဲ့မႈလုိ႔ အမ်ားစုက ေဖာ္ျပၾကတယ္။ လုိရင္လုိသလုိ၊ မလုိရင္ မလုိ သလုိ လုပ္ေနတာေတြက အမ်ားႀကီးပဲ။ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ ေတြမွာ မြတ္ဆလင္ေတြဟာ မဲေပးပိုင္ခြင့္ေတာင္ ရခဲ့ၾကေပမဲ့ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းမွာ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ ခ်ယ္မႈေတြနဲ႔ ေနာက္ကို ျပန္အတြန္းထုတ္ခံရတယ္။ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ခြင့္ မရိွဘူးဆုိၿပီး အျငင္း ခံရတယ္။ ေယ ဘုယ်ေျပာရရင္ ေဒသတြင္းအားၿပိဳင္မႈေတြကို အျမတ္ထုတ္ေနတဲ့ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ မြတ္ဆလင္နဲ႔ ရခုိင္တုိ ႔ရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးေတာင္းဆုိမႈေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖုိ႔ အစုိးရမူ၀ါဒက ရည္ရြယ္ ထားခဲ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာရခုိင္ ေတြ ရဲ႕အျမင္မွာ သူတို႔ရဲ႕ျဖစ္တည္ မႈဟာ အၿခိမ္းေျခာက္ခံေနရတယ္လုိ႔ ခံစားေနရတယ္။

ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ေျမေပၚက မြတ္ဆလင္အေျမာက္အျမားကုိ တုိင္းတစ္ပါး သားေတြအျဖစ္ ျမင္ေနၾကတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္ ဒီပဋိပကၡဟာ ယဥ္ ေက်းမႈအရ ေျဖရွင္းလုိ႔မရတဲ့ ျပႆနာအျဖစ္ အၿမဲဆက္ရွိေနလိမ့္ မယ္လုိ႔ ခံယူထားၾကတယ္။ မြတ္ဆလင္နဲ႔ ဗုဒၡဘာသာ၀င္ ႏွစ္ဖက္ စလံုးအေနနဲ႔ အတိတ္ကအေၾကာင္းေတြကို တစ္ဖက္သက္ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူတာကေနရရွိလာတဲ့ တရား၀င္ျဖစ္မႈကို ျမစ္ ဖ်ားခံၿပီး ကိုယ့္အ၀န္းအ၀ိုင္းအေပၚမွာပဲ ကုိယ္စားျပဳအာ႐ံုစုိက္၊ ယိမ္းယုိင္ၾကတာဟာ (ပဋိပကၡေျပလည္ေရးအတြက္) အေထာက္ အကူမျဖစ္ပါဘူး။ နယ္ေျမရဲ႕ သမုိင္းေၾကာင္းေပၚမွာ ႏွစ္ဖက္စလံုး က တူညီတဲ့အျမင္ မရွိတဲ့အခါမွာ ရခုိင္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတြ႕ၾကတဲ့ အတုိင္း တစ္ဖက္နဲ႔တစ္ဖက္ အဆက္အသြယ္ လံုးလံုးကင္းေနၾက တယ္။

အဲဒီအခါမွာ ပဋိပကၡဟာ ပိုၿပီးဆုိးရြားလာတယ္။ ပဋိပကၡက ေရတုိေျဖရွင္းနည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းလုိ႔ မရႏုိင္ေလာ က္ေအာင္ ႀကီးမား တယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အစုိးရဟာ ပုိေကာင္းမြန္တဲ့ လံုၿခံဳေရးမူ၀ါဒ ေတြနဲ႔ ႏွစ္ဖက္အၾကား ကြာဟမႈကို ကုစားျပင္ဆင္ႏုိင္လိမ့္မယ္လုိ႔ ယံုၾကည္လုိ႔မရေလာက္ေအာင္ ႏွစ္ဖက္အၾကား ကြာဟမႈႀကီးက ႀကီးမားတယ္။

MAWKUN   - ရခုိင္ပဋိပကၡကို ညႊန္းဆုိၾကတဲ့အခါမွာ စကားလံုးအသံုးအႏႈန္းနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ႏုိင္ငံတကာ မီဒီယာတခ်ဳိ႕နဲ႔ အခ်ဳိ႕အဖြဲ႕ေတြက “လူမ်ဳိးတုံးသတ္ျဖတ္မႈ (genocide)”၊ “တုိင္း ရင္းသား သုတ္သင္ရွင္းလင္းမႈ (ethnic cleansing)” စတဲ့ စကားလံုးေတြကို သံုးၾကတာေတြ႕ရတယ္။ The New York Times မွာပါသြားတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံက ပါေမာကၡတစ္ ေယာက္ေရးတဲ့ အေတြးအျမင္ေဆာင္းပါးမွာဆုိရင္ “တုိင္းရင္း သားသုတ္သင္ရွင္းလင္းမႈ” ဆုိတဲ့ စကားလံုးကို သံုးသြားတယ္။ ဒီစကားလံုးေတြဟာ ရခုိင္ျပည္နယ္မွာျဖစ္ေနတဲ့ ပကတိအေျခ အေနကို ထင္ဟပ္ၾက သလား။

LEIDER  - အဲဒီလုိ အစြန္းေရာက္တဲ့ ထုတ္ေဖာ္ေျပာ ဆုိမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္သေ ဘာမတူပါဘူး။ ဒီပဋိပကၡ ဟာ ငါ့လူမ်ဳိးက သူ႔လူမ်ဳိးထက္သာတယ္ဆုိတဲ့ လူေတြဆင္ႏႊဲတဲ့ စစ္ပြဲမဟုတ္ ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ ဘယ္သူ႔ဘာသာက ပိုေကာင္းတယ္ ဆုိၿပီး တုိက္ၾကခုိက္ၾကတာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ၀ါဒျဖန္႔ခ်ိေရး စစ္ပြဲဟာ (အထူးသျဖင့္ အင္တာနက္ေပၚမွာ တစ္ဖက္နဲ႔တစ္ဖက္ တုိက္ခုိက္တဲ့ အသံုးအႏႈန္းေ တြသံုးၾကတာ ဟာ) ပဋိပကၡရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကို ေဖာ္ျပရာမေရာက္ပါဘူး။ အျဖစ္မွန္က ဘာလဲဆုိေ တာ့ ေရႊ႕ေျပာင္းလာတဲ့ မြတ္ဆလင္ေတြနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ ရခုိင္ေတြဟာ သူတို႔မဖန္တီးတဲ့ သမုိင္းအေျခအေ နေတြမွာ အတူ တူ အထားခံၾကရတယ္။

သူတုိ႔ဘ၀ မေရရာမေသခ်ာမႈေတြ၊ ဥပေဒအရ အကာအကြယ္မဲ့မႈေတြေၾကာင့္ ႐ုိဟင္ဂ်ာဆုိသူေတြကို တုိင္းမဲ့ျပည္မဲ့လုိ႔ေခၚ ရင္ ရခုိင္ေတြကို ေျပာေရးဆုိခြင့္မဲ့သူေတြလုိ႔ ေခၚရမယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္ႏွစ္ခုလံုး ရခုိင္ေတြဟာ အသိမ္းပိုက္ခံ၊ အအုပ္ခ်ဳပ္ခံ၊ အဖိႏွိပ္ခံရၿပီး အၿမဲတမ္း႐ႈံးနိမ့္မႈေတြကို တစ္ေလွ်ာက္လံုးခံစားခဲ့ၾကရတဲ့ သမုိင္းေၾကာင္းရွိေနလုိ႔ပဲ။ ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ မၾကာေသးခင္ က ျဖစ္ပြားခဲ့ တဲ့ပဋိပကၡဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ သူတို႔ရင္ထဲ ကိန္းေအာင္းလာခဲ့တဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္း မဲ့ ေနမႈေ တြ၊ ေဒါသေတြကုိ ထုတ္လႊတ္လုိက္တာပဲ။ ဒါေတြကို ထိပ္ တုိက္ရင္ဆုိင္တုိက္ခုိက္ျခင္းနဲ႔ ထုတ္ျပလုိက္တာပဲ။

လက္တေလာ အျဖစ္အပ်က္က ျပစ္မႈဆုိင္ရာက်ဴးလြန္တဲ့ကိစၥနဲ႔စျဖစ္ခဲ့တာပါ။ ရခုိင္အမ်ဳိးသမီး အဓမၼျပဳက်င့္ခံရတဲ့ကိစၥမွာ ရဲရဲ႕အလုပ္က တရား ခံကိုလုိက္ရွာၿပီး ဖမ္းဆီးရမယ့္အလုပ္ပါ။ အခ်ိန္တုိတုိအတြင္းထိေရာက္ေအာင္ မလုပ္ႏုိင္ခဲ့တဲ့အခါမွာ မြတ္ဆလင္အဖြဲ႕ကို အ ေၾကာင္းမဲ့သတ္ျဖတ္တဲ့ ကိစၥျဖစ္လာေအာင္ အစပ်ဳိးေပးလုိက္သလိုျဖစ္သြားတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစလုိ႔ ရက္ရက္စက္စက္ ျဖစ္ပ်က္ ခဲ့တဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ေဖာ္ညႊန္းလုိက္တဲ့အခါမွာ တုိင္းရင္း သားသုတ္သင္ရွင္းလင္းမႈ၊ လူမ်ဳိးတုံးသတ္ျဖတ္မႈလုိ႔ သံုးႏႈန္းခဲ့ၾက တယ္။

အဲဒီအခါမွာ ပဋိပကၡကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေျခခံအေၾကာင္း အရင္းေတြ (ၿပီးခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္အတြင္း ရခုိင္ေဒသမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သမွ် အရင္းခံ အေၾကာင္းတရားေတြ)နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့အျမင္ေတြ ကုိ ေ၀၀ါးသြားေစခဲ့တယ္။ တျခားေနရာေတြမွာလုိပဲ ဒီမွာလည္း လူေတြဟာ အေျခခံအားျဖင့္ တရားမွ်တမႈ၊ တုိးတက္မႈနဲ႔ သူတုိ႔ရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈ ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အခုိင္အမာရခ်င္ၾကတာပဲ။

တစ္ဖက္နဲ႔တစ္ဖက္ တုိက္ခုိက္ေနတဲ့အေနအထားမွာ အစုိးရယူရမယ့္တာ၀န္ကေတာ့ သူတုိ႔ကို ဖ်န္ေျဖၿပီး ခြဲထားလုိက္ဖုိ႔ပဲ။ ဒါေပမဲ့ ခြဲထားတယ္ဆုိတာ လံုၿခံဳေရးအရ ေရတုိထက္မပုိရပါဘူး။ မၾကာခင္မွာ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရးအရ ခြဲျခားထားတယ္လုိ႔ အေ၀ဖန္ခံရပါလိမ့္မယ္။

အပိုင္း (၂) ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္