Sunday, September 23, 2012

လံုးရာက ျပားရရွာတဲ့ ငါးတို႔ရဲ႕ဇာတ္

"ငါးေတြေသရတဲ့ အဓိက ေတြ႕ရွိခ်က္ႏွစ္ခုရွိသတဲ့။ ျပင္ပထိခုိက္ရျခင္းနဲ႔ တျခားအေျခအေနကေတာ့ မဇာတ္ဝင္ျခင္းေခၚတဲ့ လိင္အတြင္းကိစၥပါပဲ တဲ့"

               ''ခုေတာ့ ဣတၱိယမုိ႔၊ ပုရိသာ တစ္ခါေပ်ာက္ပါေပါ့၊ ကံဇာတာေမွာက္သူ၊ ဘယ္မကူလုိ႔၊ အငယ္ဟုိ လူေနာက္ၾကင္ခဲ့တဲ့တေမ့ကုိလ၊ တကယ္ခ်ဳိျမႇဴတစ္ေယာက္ခင္နဲ႔ ေတြ႕ရင္၊ ဓေလ့ကုိ မာဂဓာေႏွာရပါလိမ့္၊ ေရွာလုိ႔ကုန္ပါပကြယ့္၊ မယ္ဘဒၵရဲ႕၊ ခရမ္းဆင္စြယ္အရွည္တစ္တြဲ။''

              ေယာက်္ားမင္းသမီး ေအာင္ဗလနဲ႔ မင္းသမီး မေငြရီကတဲ့ ေမာင္မစၥကဇာတ္၊ ဇာတ္ဝင္ငုိခ်င္း(လူထု ေဒၚအမာေရး ေအာင္ဗလ၊ ဖုိးစိန္၊ စိန္ကတုံးစာအုပ္မွ)

              ေမာင္မစၥကဇာတ္က လူငယ္ေတြနဲ႔ ေဝးသြားပါၿပီ။ ကသူလဲ မရွိေတာ့ဘူးထင္ပါရဲ႕။ ေမွးမွိန္ေဖ်ာ့ေတာ့လာတဲ့ ျမန္မာ့ ဇာတ္သဘင္မွာ ေနာက္ပုိင္း ဇာတ္ႀကီးကျပတဲ့ အေလ့အထက ပါးပါးလ်လ်ေလးသာရွိေတာ့တာ။ ေမာင္မစၥကဆုိတာ ရဟႏၲာ တစ္ပါးကုိ စိတ္နဲ႔ျပစ္မွားမိလုိ႔ ေယာက်္ားစင္စစ္က တစ္မုဟုတ္ခ်င္း မိန္းမျဖစ္ရတယ္ဆုိတာေလာက္သာ လူငယ္ေတြ သိၾကေတာ့တယ္။ ေမာင္မစၥကဇာတ္ဟာ ထုိးဇာတ္ေခၚတဲ့ ဒ႑ာရီပါ။ ပကတိ လူ႔ေလာကထဲမွာ သတၱေလာကထဲမွာ ကာယကံရွင္ရဲ႕ ကုိယ္စိတ္နဲ႔ ႀကဳိးပမ္းမႈမရွိဘဲ သြင္ျပင္လ်ာကအစ ႐ုပ္ေျပာင္း၊ လိင္ေျပာင္း၊ က်ားဘဝက မဘဝ ေရာက္ရတာ မရွိႏုိင္ပါဘူး။ ေမာင္မစၥကလုိမ်ဳိးေပါ့။

              ႏုိ႔ေပမယ့္ ကမၻာကို ထရံေပါက္က ငေမာင္ ေခ်ာင္းၾကည့္လုိက္ေတာ့ ငါးရဲ႕ မ ဇာတ္ဝင္ျခင္း- The Femini-zation of Fish ဆုိတာ ေတြ႕ရသဗ်။ ႀကံႀကီးစည္ရာ ငေမာင္ရယ္၊ ေတာက္တီးေတာက္တဲ့မေျပာန႔ဲ။ မုိးႀကဳိးပစ္ တတ္သဟဲ့ဆုိပါရင္ အျဖစ္ကုိသာ နားေထာင္ၾကည့္ပါေရာ့။

            လြန္ခဲ့တဲ့့ ၂ဝဝ၂ ခုႏွစ္တုန္းက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ ျမစ္ထဲေနရင္း ငါးေတြေသၾကသတဲ့။ အေမရိကန္ေတာင္ပုိင္း အေရွ႕ဘက္ကမ္းေျခရွိ ျမစ္ေတြထဲမွာ ငါးေတြေသတာ အမ်ားဆုံးပဲတဲ့။ အေမရိကန္ေတြက ငါးေတြေသေတာ့လဲ ေကာက္ယူခ်က္စားလုိက္႐ုံေပါ့လုိ႔ လြယ္လြယ္ကေလး မလုပ္ၾကဘူး။ ငါးေတြဘာေၾကာင့္ ေသရသလဲ သုေတသနလုပ္ၾကပါေရာ။ သုေတသီေတြ ေတြ႕လာၾကရတာက ငါးေတြ မဇာတ္ဝင္ကုန္ၾကလုိ႔တဲ့။ ငါးေတြ မဇာတ္ဝင္တာ - Feminization of Fish ငါးအထီးေတြမွာ မေအာင္ျမင္တဲ့ သေႏၶဥေတြ ရွိလာတာ တဲ့။ ငေမာင္ရယ္ ၾကားသားမုိးႀကဳိးကြာ။ အထီးပါဆုိမွ သေႏၶခရတယ္ရယ္လုိ႔။ ၾကားပဲၾကားဖူးေပါင္ ဆုိျပန္ရင္ ပညာရွင္ေတြ ေတြ႕သိလာတာသာ ၾကည့္ပါေတာ့။ လူ႕ပေယာဂေၾကာင့္ ျမစ္ေရေတြ ညစ္ညမ္းရမႈနဲ႔ ငါးခမ်ာ ပုရိသာဘာဝ တစ္ခါျဖင့္ ေပ်ာက္ပါလုိ႔ ကံဇာတာေမွာက္ကာ ေသရြာ ေရာက္ရရွာတဲ့ကိစၥ ဆက္ႏြယ္ေနတာေတြ႕ရသတဲ့။ ႏုိင္ငံျဖတ္စီးဆင္းျမစ္ဝွမ္းေတြက ငါးအနက္တစ္မ်ဳိးရဲ႕ ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္း ငါးထီးေတြရဲ႕ လိင္အဂၤါမွာ မေအာင္ျမင္တဲ့ သေႏၶဥဆဲလ္ေတြ ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ အစိုးရက ဆုိပါတယ္။

             ငါးဖမ္းနည္းတစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ေရထဲကုိ လွ်ပ္စစ္ -Shock  လုပ္လုိက္တဲ့အခါ အနီးအနားရွိ ငါးေတြ အားလုံးဗုိက္ကေလးေတြ ေရမ်က္ႏွာျပင္ေပၚေပၚတက္လာၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံေက်းလက္တခ်ဳိ႕ေတြမွာ ဒီနည္းနဲ႔ ငါးဖမ္းၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။

              ေရထဲကုိ ၃ဝဝ ဗုိ႔အား ၆ အမ္ပီယာ လႊတ္လုိက္ရင္ ငါးမေသဘဲ အခုိက္အတန္႔ ေမ့ေမ်ာသြားပါတယ္။ ဗာဂ်ီးနီးယားျပည္နယ္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ အရည္အေသြးဌာန နဲ႔ အတူလုပ္ေနတဲ့ Rich Router ေျပာျပတာပါ။ တစ္မိနစ္၊ ႏွစ္မိနစ္ ေမ့ေမ်ာသြားတဲ့ ငါးဟာ အသက္ရွင္ေပမယ့္ အသက္မရွည္ရွာပါဘူး။ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ငါးရဲ႕ေသြးကုိ စမ္းသပ္ၾကၿပီး ငါးကုိ စူးစမ္းဖုိ႔ ခုတ္ထစ္ပုိင္းလုိက္ၾကလုိ႔ပဲ။

               ဝါရွင္တန္ဒီစီၿမဳိ႕ေတာ္ ေတာင္ဘက္ ပုိတုိမက္ျမစ္ထဲက ငါးေတြခမ်ာလဲ အစိတ္အပုိင္းအလုိက္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာေလ့လာဖုိ႔ အဖမ္းခံၾကရတယ္။ ဒီေလ့လာမႈကုိ ျပည္နယ္အစုိးရနဲ႔ ျပည္ေထာင္စု အစုိးရပူးတြဲလုပ္ၾကတာပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ခုနစ္ႏွစ္ကစလုိ႔ ငါးေသေတြကို အေမရိကန္ အေရွ႕ ဘက္ကမ္းေျခ - Shenandoah ေဒသျမစ္ေတြမွာ ေတြ႕ရတာပါ။ ငါးေတြ မၾကာမၾကာေသေနတာ ေမးခြန္းေတြ ထြက္လာပါတယ္။ အေျဖနည္းနည္းေတာ့ ရွိပါတယ္။

              အေမရိကန္ႏုိင္ငံ ပထဝီ ဆုိင္ ရာေလ့လာေရးအဖြဲ႕-US Geological Survey က ငါးေရာ ငါးသဘာဝ ပညာရွင္ Vicki Blazer ဟာ ငါးအရွင္နဲ႔ ငါးအေသႏွစ္မ်ဳိးလုံးေလ့လာ ၿပီးေနပါတယ္။ ေရွးမဆြကဘဲ Vicki ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ငါးေတြေသရတဲ့ အဓိက ေတြ႕ရွိခ်က္ႏွစ္ခုရွိသတဲ့။ ျပင္ပထိခုိက္ရျခင္းနဲ႔ တျခားအေျခအေနကေတာ့ မဇာတ္ဝင္ျခင္းေခၚတဲ့ လိင္အတြင္းကိစၥပါပဲ တဲ့။

             ဒီႏွစ္မ်ဳိးလုံးဟာ ေရညစ္ညမ္းမႈနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာ ေတြ႕ရတယ္လုိ႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ဆုိပါတယ္။ သိရတဲ့အတုိင္းပဲ ပါးစပ္က်ဥ္းငါးတစ္မ်ဳိးရဲ႕ အတြင္းလိင္ဘာဝ၊ ငါးထီးရဲ႕ ေဝွးေစ့မွာ မေအာင္ျမင္တဲ့ ငါးသေႏၶဥ Oocytes ရွိေနပါတယ္။ ငါးမမွာ ဥရွိတာ သဘာဝအားျဖင့္ သဘာဝမုိ႔ သင့္ေလ်ာ္ေပမယ့္ ငါးထီးမွာ ဥရွိတာေသဖုိ႔ပဲ။ ငါးေသေတြထဲ ငါးမေတြလဲ ေသတာပါပဲလုိ႔ Vicki က ဆုိပါတယ္။

            Vicki နဲ႔ အဖြဲ႕သားေတြ ဒီေဒသက ပုိတုိမက္ျမစ္ထဲမွာရွိ ပါးစပ္က်ဥ္း ငါးေတြကုိ ေလ့လာခဲ့ၾကပါတယ္။ Vicki က-

          ''ငါးေတြရဲ႕ ေသြးကုိ ဓာတ္ခြဲ ခန္းဆီကြၽန္မတုိ႔ ယူသြားၿပီး ဗဟိုခြာစနစ္နဲ႔ ေသြးထဲက ေသြးရည္ၾကည္ - Plasma ခြဲထုတ္ယူပါတယ္။ ေသြးရည္ၾကည္ကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမွ ငါးေတြ ဘာျဖစ္လုိ႔ ေသရတယ္ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္တာပါ။ ငါးေတြျပင္ပ ခႏၶာမွာ ထိခုိက္တာေတြနဲ႔ တျခားသာမန္ မဟုတ္တဲ့ ငါးေတြေသေစတဲ့လက္သည္ကို Vicki တုိ႔ ေလ့လာပါတယ္။ ငါးရဲ႕မ်က္လုံး တစ္လုံးက သာမန္မဟုတ္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ သာမန္မဟုတ္တဲ့ မ်က္လုံးက ငါးရဲ႕ဆူးေတာင္မွာ ရွိေနတယ္။ ငါးရဲ႕ ပါးဟက္ေတြအေပၚ ဧရိယာပုိင္းမွာ အေရာင္အဆင္း ေမွးမွိန္ေနတာဟာ သာမန္မဟုတ္ဘူး''လုိ႔လဲ Vicki က ေျပာျပပါေသးတယ္။

              သုေတသနျပဳသူ ဇီဝေဗဒ ပညာရွင္ Luke Iwanowiez က ''တစ္ဆင့္ တုိးေလ့လာဖုိ႔ ငါးရဲ႕အသက္အတြက္ အေရးပါလွတဲ့ အဂၤါေတြကို ဖယ္ရွားခဲ့ပါတယ္။ ထုတ္ယူခဲ့ပါတယ္။ ငါးထီးရဲ႕ ေဝွးေစ့မွာ ေျပာင္းလဲမႈ အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနပါတယ္။ ေဝွးေစ့ကုိ သာမန္မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္႐ုံနဲ႔ ေျပာင္းလဲမႈေတြကို မျမင္ႏုိင္ပါဘူး။ ေဝွးေစ့တစ္႐ွဴးကို ထုတ္ယူၿပီး ဆဲလ္ေတြကို အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔ ၾကည့္ဖုိ႔ လုိပါတယ္'' လုိ႔ Iwanowicz က ဆုိပါတယ္။

              Vicki ကလဲ ''အမ်ဳိးသား ေလ့လာမႈတစ္ခုမွာ လိင္အတြင္းလကၡဏာရပ္ေတြနဲ႔ ထိခုိက္မႈေတြေတြ႕ရတယ္''  လုိ႔ ဆုိျပန္ပါတယ္။ Vicki နဲ႔ တျခား သိပၸံပညာရွင္ေတြက ဒီလုိျဖစ္ရတာ ေရရဲ႕ အရည္အေသြးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္ဆုိတာ သေဘာတူၾကပါတယ္။ ျမစ္ထဲမွာ ပဋိသေႏၶတား ထိန္းေဆး ဓာတုေဆးဝါးေတြ၊ Estrogen မဟုိမုန္း၊ Herbicides ေပါင္းသတ္ေဆး႐ုံ၊ Pesticides ပုိးသတ္ေဆးမ်ဳိးစုံေတြလုိ ေရညစ္ပတ္ ေစတာေတြေၾကာင့္လုိ႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ေတြ႕သိလာရပါတယ္။ ျမစ္ေရ ညစ္ပတ္မႈ အျမင့္ဆုံးျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းေတြထဲမွာ အဆုိးဆုံးက ဥယ်ာဥ္ၿခံေျမ လုပ္ကုိင္တာနဲ႔ လူဦးေရ သိပ္သည္းမႈတုိ႔ပါပဲ။ ေယဘုယ် အားျဖင့္ သစ္ပင္ငယ္ေတြကို ေရေလာင္း စုိက္ပ်ဳိးရာမွာ အပင္ေတြ အတြက္သုံးထားတဲ့ ဓာတုေဆးဝါးေတြ ေရထဲပါၿပီး ဒီေရေတြ ျမစ္ထဲ ျပန္ေရာက္တာပဲ။

              လိင္ဆုိင္ရာ အေလ့အထေတြကို ေျပာင္းလဲေစတာေၾကာင့္ အထူးစုိးရိမ္စရာ ေကာင္းလွတာက Endocrine Disruptors ဆုိကာမတၱေတြပဲ။ ရန္လုိမႈနည္းတဲ့ ငါးအထီး တစ္ေကာင္ရွိမယ္ဆုိရင္ သူတုိ႔ အသုိက္လဲ သူတုိ႔ ေကာင္းေကာင္း မကာကြယ္ႏုိင္၊ သူတုိ႔လုပ္ရမွာေတြလဲ ဆႏၵရွိသလုိ မလုပ္ႏုိင္တာဟာလဲ ပတ္သက္ရာအေၾကာင္းေတြထဲက တစ္ခုပဲတဲ့။ ''ကြၽန္မတုိ႔ ေလ့လာမႈတခ်ဳိ႕ကုိ ငါးရဲ႕သုတ္ေသြးပမာဏ၊ သုတ္အရည္အေသြးနဲ႔ အတြင္းလိင္သုက္ ထုတ္လႊတ္မႈ အားနည္းသလုိ သုတ္ပုိးေကာင္ေရ နည္းပါးမႈအေၾကာင္း တခ်ဳိ႕အတြက္ ျပဳလုပ္ပါတယ္'' လုိ႔ ဇီဝေဗဒပညာရွင္က ဆုိပါတယ္။

              အေမရိကန္ႏုိင္ငံ ငါးနဲ႔ သဘာဝ တိရစၧာန္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕နဲ႔အတူ လုပ္ကုိင္တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ ဇီဝေဗဒပညာရွင္ Fred Pinkney က တျခားဧရိယာျဖစ္တဲ့ Chesapeake Bay ပင္လယ္ေအာ္မွာ ေလ့လာေရး လုပ္ေနပါတယ္။ Fred ေျပာတာက-

             ''ကြၽန္ေတာ္ထင္တယ္၊ ဒီငါးေတြဟာ ပုိးသတ္ေဆးေတြ၊ ေရထဲစြန္႔ပစ္အပင္ေတြဆီကျဖစ္ျဖစ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ပုပ္အဲ့မႈစနစ္ေတြ ပ်က္သြားလုိ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ထြက္လာတဲ့ ဟိုမုန္းေတြရဲ႕ တန္းနိမ့္တဲ့စုခဲေတြ ေပ်ာ္ဝင္တဲ့ေရထဲမွာ မအီမသာ ကူးခတ္ေနၾကရတယ္။

             ''ဒီျပႆနာဟာ ဟုိမုန္းေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ခံရတာ။ ဒီလုိမွ မဟုတ္ရင္လဲ လူသားရဲ႕ ေဆးဝါးကုသမႈေတြ ဒါမွမဟုတ္ တိရစၧာန္ အမ်ားအျပား ေမြးျမဴၿခံေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ခံရတာလုိ႔ ယံုၾကည္တယ္။ သားဆက္ထိန္း ေဆးလုံးေတြအပါအဝင္ လူေတြစြန္႔ပစ္တဲ့ ဟုိမုန္းေတြ၊ ဒါေတြက မ်ားမ်ားစားစားႀကီးကုိပဲ ေရထဲစြန္႔ပစ္ အပင္ေတြကတစ္ဆင့္ ျမစ္ေတြထဲ စီးဝင္သြားေတာ့တာေပါ့'' လုိ႔လဲ Fredက ေျပာပါတယ္။

              Pinkney ကလဲပဲ ေသာက္ေရေတြ အေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္လို႕ ေလေရညစ္ညမ္းမႈေၾကာင့္ ဒီကမၻာၿဂိဳဟ္ ရွိငါးေတြအားလုံး အလားတူျပႆနာ ကို ပုိခံစားလာရႏုိင္တယ္လို႔ ဆုိပါ တယ္။

               ဘုိးဘြားေတြ ေျပာခဲ့ဖူးတယ္၊ ငါးကုိ အ႐ုပ္ေရးျပရကိန္းဆုိက္မယ္တဲ့။ လူေတြက နည္းမ်ဳိးစုံ၊ ကိရိယာမ်ဳိးစုံနဲ႔ စည္းမထားဘဲ ငါးဖမ္းၾကလုိ႔ ငါးမ်ဳိးသုဥ္းလုထိ ေဘးသင့္ေနခုိက္ လူေတြရဲ႕မဆင္မျခင္ပေယာဂနဲ႔ ငါးေတြ ေသၾကရျပန္ေလေတာ့ ေရွးစကားမွန္ေလေတာ့မလား စုိးရိမ္ပြားမိရပါတယ္။ ေဟာဒီၿဂဳိဟ္ကမၻာႀကီးမွာ ငါးဆုိတဲ့သတၱဝါ မရွိေတာ့ဘူးဆုိရင္ စဥ္းစားၾကည့္ၾကေစခ်င္ပါတယ္။

             ေၾသာ္- ငါးခမ်ာ သနားစရာ။ လူတကာမဆင္မျခင္တာေၾကာင့္ ပုရိသတန္လ်က္ကယ္နဲ႔ ေသြမမွန္ ေဖာက္ျပန္တဲ့ အခ်က္ရယ္က ရွက္စရာ မ်က္ႏွာမျပဝံ့ေအာင္ပါ့ ဣတၱိယငါး မာမရွိန္းရယ္လုိ႔ အမယ္မင္း အစိမ္းေသဘဝကူး။

ဝန္ခံစကား။ ။ Zulima Potacio ရဲ႕ Fish Kills Linked to Water Pollutants ကိုအေျခခံပါသည္။
 

ေစ်းကြက္ဂ်ာနယ္တြင္ ေဖာ္ျပခ့ဲေသာေဆာင္းပါးျဖစ္သည္။ 
http://www.zaygwet.com/science.php?id=20

No comments:

Post a Comment