ကစားခ်ိန္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားတဲ့ ကေလးအလုပ္သမားေတြ

အသက္ ၁၂ႏွစ္ အရြယ္ ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ မျမတ္ႏိုးက လက္ဖက္ရည္ဆိုင္က စားပြဲဝိုင္းေတြၾကားမွာ သြက္သြက္လက္လက္ သြားလာၿပီး လက္ဖက္ရည္မွာေပးရင္း စီးကရက္တိုေတြ ကိုလည္း တံျမက္စည္းနဲ႔ လွည္းေနပါတယ္။ သူ႔လို ကေလး အလုပ္သမား မ်ိဳးေတြ အတြက္ တေန႔လုပ္အားခ က်ပ္ ၁ ေထာင္ ဝန္းက်င္ေလာက္သာ ရတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံက ကမၻာေပၚ က ကေလးအလုပ္ သမားအမ်ားဆံုး ႏိုင္ငံစာရင္းမွာ ပါဝင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ တႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။

မျမတ္ႏိုးလိုမ်ိဳး လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ေတြကေန စက္႐ံု စက္႐ံုေတြ အထိ အလုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး လုပ္ကိုင္ ေနရတဲ့ ကေလးငယ္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ (အရင္ စစ္အစိုးရလက္ထက္မွာ ကေလးလုပ္သားေတြ အမ်ားႀကီး ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။) ဒါေပမယ့္ ကေလးလုပ္သားမ်ားေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သေဘာထားေတြနဲ႔ ဥပေဒေတြ ေျပာင္းလဲဖို႔ ကေတာ့ ဖိအားေတြ ရွိေနပါေသးတယ္။

ႏိုဝင္ဘာလ ၈ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပမယ့္ ေရြး ေကာက္ပြဲက ရက္အနည္းငယ္ေလာက္ပဲ လိုေတာ့မယ့္အခ်ိန္မွာ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက အားလံုးပါဝင္ႏိုင္တဲ့ မသင္မေနရႏွင့္ အခမဲ့ ပညာေရးကို ၅ ႏွစ္အတြင္း ေဖာ္ေဆာင္ေပးဖို႔ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို ေတာင္းဆိုေန ၾကပါတယ္။

ပညာေရးကသာ ဆင္းရဲတြင္းမွ ႐ုန္းထြက္ႏိုင္ဖို႔ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုခဲ့တဲ့ ေဒၚေအာင္ ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္က ေရြးေကာက္ပြဲမွာ မဲဆႏၵနယ္အမ်ားစုမွာ အႏိုင္ရမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ရေပမယ့္ ဒီေတာင္းဆိုမႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခုအခ်ိန္အထိ လုပ္ေဆာင္မယ္လို႔ ကတိ မျပဳေသးပါဘူး။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရဲ႕ လမ္းေတြေပၚကို တခ်က္ေလာက္ ၾကည့္လိုက္ရင္ ဘာလုပ္ရမယ္ ဆိုတာကို ျမင္ရပါမယ္။

ပလတ္စတစ္စားပြဲေတြ ေခြးေျခခံုေလးေတြနဲ႔ ခင္းက်င္းထားတဲ့ လမ္းေဘး လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ေတြရဲ႕ ပံုမွန္ေဖာက္သည္ ကေတာ့ ေဆးလိပ္ေတြ တလိပ္ၿပီး တလိပ္ေသာက္ေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုင္အလုပ္သမား အမ်ားစုကေတာ့ ကေလးေတြ ျဖစ္ၾကၿပီး တခ်ိဳ႕က အသက္ ၇ ႏွစ္ ေလာက္ပဲ ရွိပါေသးတယ္။

“က်မက ေတာက လာတာပါ။ က်မ မိဘေတြကို ကူညီရမယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ သူတို႔မွာ ေငြေၾကး မျပည့္စံုၾကဘူး” လို႔ မျမတ္ႏိုး (အမည္လႊဲေျပာင္း ထားပါသည္) က ေျပာပါတယ္။

ရန္ကုန္ၿမိဳ႕က ကေလးလုပ္သား အမ်ားစုလိုပဲ မျမတ္ႏိုးက ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ႏြမ္းပါးတဲ့ လူနည္းစု တိုင္းရင္းသား တေယာက္ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ အသက္ ၉ ႏွစ္ အရြယ္ကတည္းက အလုပ္စလုပ္ခဲ့ရာမွာ တေန႔ကို လုပ္အားခ ၁ ေထာင္က်ပ္ ဝန္းက်င္ခန္႔သာ ရပါတယ္။

ကေလးလုပ္သားေတြဟာ တေန႔ကို ၁၄ နာရီနဲ႔ တပတ္မွာ ၇ ရက္ အလုပ္လုပ္ရၿပီး ခမ္းမက်ယ္ထဲမွာ အျခား ကေလးမ်ားနဲ႔ အတူ ဒါမွမဟုတ္ ေန႔ခင္းဘက္ မွာ သူတို႔ စားပြဲထိုးရတဲ့ ပလတ္စတစ္စားပြဲေတြကို အိပ္ယာလုပ္ၿပီး အိပ္ရပါတယ္။

ကစားခ်ိန္ မရွိ႐ံုသာမက ေက်ာင္းပညာလည္း မသင္ၾကားခဲ့ရတဲ့ ကေလးအလုပ္သမားေတြဟာ ဘဝတေလွ်ာက္မွာ ပင္ပန္းတဲ့ အလုပ္ၾကမ္းေတြ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြနဲ႔ ေနထိုင္သြားၾကရပါတယ္။

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းအရ ျမန္မာ ႏိုင္ငံက ေက်ာင္းမတက္ႏိုင္တဲ့ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ၄ ဒသမ ၄ သန္းထဲမွာ မျမတ္ႏိုးလည္း တေယာက္အပါအဝင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ကမၻာေပၚက ကေလးလုပ္သား အမ်ားဆံုးစာရင္းမွာ နံပါတ္ ၇ ေနရာမွာ ရွိတယ္လို႔ အဂၤလန္အေျခစိုက္ ႏိုင္ငံတကာ ေလ့လာ ဆန္းစစ္ေရး အဖြဲ႔အစည္းတခုျဖစ္တဲ့ Verisk Maplecrft ရဲ႕ အဆိုအရ သိရပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕အထက္မွာ ေတာ့ အိႏိၵယႏိုင္ငံနဲ႔ လိုက္ေဘးရီးယား ႏိုင္ငံတို႔ ရွိပါတယ္။

ကမၻာနဲ႔ စီးပြားေရးတံခါး ဖြင့္လိုက္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ၄ ႏွစ္ၾကာတဲ့ အခါ စီးပြားတိုးတက္လာမႈနဲ႔ အတူ ဟိုတယ္သစ္ေတြ၊ ေကာ္ဖီဆိုင္ေတြနဲ႔ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြမွာ အသက္အရြယ္မေရြး အလုပ္လိုခ်င္သူေတြ အတြက္ အလုပ္အကိုင္ေနရာေတြ ရွိလာတဲ့ အတြက္ ကေလးလုပ္သားႏႈန္းက တိုးတက္လာဖြယ္လည္း ရွိေနပါတယ္။

အလုပ္သမားဥပေဒေတြမွာ ႐ႈပ္ေထြးမႈေတြ ရွိေနၿပီး ကေလးေတြ အလုပ္ လုပ္ျခင္းကို တားျမစ္ ထားတာမ်ိဳး မရွိေၾကာင္း ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ရွိ ႏိုင္ငံတကာ လုပ္သမားအဖြဲ႔ (International Labor Organization) မွ Ms. Piyamal Pichaiwangse က ေျပာပါတယ္။

“ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ အလုပ္စလုပ္လို႔ ရတယ္ဆိုတာ ဥပေဒမွာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မေဖာ္ ျပထားဘူး။ ဥပေဒေတြကို အသံုးခ်တာလည္း မရွိဘူး” လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။

၂၀၁၃ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံက ILO ညီလာခံကို တက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ILO အဖြဲ႔က ကေလး လုပ္သားကိစၥကို စစ္မႈထမ္းေစျခင္း၊ လိင္လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ခိုင္းေစျခင္း တို႔လိုပဲ အဓမၼခိုင္းေစမႈလို႔ သတ္မွတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းျဖစ္ပါတယ္။

ကေလးလုပ္သားျပႆနာကို ေျဖရွင္းခ်င္ေပမယ့္ တရားဝင္ ဥပေဒတရပ္ မေရးဆြဲရေသးတာေၾကာင့္ လုပ္သားထု အတြင္းမွာ ကေလးမ်ား ဆက္ရွိ ေနလိမ့္မယ္လို႔ အစိုးရက ေျပာပါတယ္။

“မိဘေတြက ဆင္းရဲေတာ့ ကေလးေတြကို လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ပို႔ၿပီးေတာ့ ပိုက္ဆံရွာၾကတယ္” လို႔ အလုပ္သမား ဝန္ႀကီးဌာနမွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ ဦးဝင္းစိန္က ေျပာပါတယ္။

အလုပ္ခြင္ထဲကို ေရာက္ေနတဲ့ ကေလးငယ္ေတြကို အခမဲ့ ပညာသင္ၾကားေပးေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္း အမ်ားအျပားလည္း ရွိပါတယ္။

အသက္ ၁၅ ႏွစ္အရြယ္ ေမာင္ႏိုင္လင္းေအာင္က လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မွာ တေနကုန္ အလုပ္ လုပ္ၿပီး ေနာက္ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လကစလို႔ ညပိုင္းမွာ တပတ္ လွ်င္ ၃ ည ပညာသင္ၾကားႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

“ေရွ႕ဆက္ၿပီး ဘာေတြ ျဖစ္မယ္ ဆိုတာလည္း မသိဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ အဂၤလိပ္စာနဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာ သင္ခ်င္တယ္။ က်ေနာ္ ေနမေကာင္းတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ဗဟုသုတေတြလည္း သိခ်င္တယ္” လို႔ ေမာင္ႏိုင္လင္းေအာင္က ေျပာပါတယ္။ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မႈေၾကာင့္ သူ႔မ်က္လံုးေတြက နီေနပါတယ္။

The Myanmar Mobile Education Project (myME) က ရန္ကုန္ နဲ႔ မႏၲေလးၿမိဳ႕မွာ ရွိတဲ့ ကေလး ၆၀ဝ ကို လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ပိတ္ခ်ိန္မွာ ဆိုင္တြင္းမွာ စာသင္ေပးေနပါတယ္။ ၂၄ နာရီ အလုပ္ရွိေနတဲ့ ေနရာေတြမွာ အလုပ္ လုပ္ေနၾကရတဲ့ လူငယ္ေတြ အတြက္ မီနီဘတ္စ္ကားကို စာသင္ခန္း အျဖစ္ သံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ျပဳျပင္ၿပီး လုပ္ငန္းခြင္ရဲ႕ အျပင္ဘက္မွာ ကားရပ္ၿပီး သင္ေပးပါတယ္။

အခ်ိဳ႕ကေလးေတြက အေျခခံစာေရး၊ စာဖတ္နဲ႔ သခ်ၤာဘာသာရပ္ကို သင္ၾကားေနခ်ိန္မွာ ေက်ာင္း တက္ဖူးတဲ့ ကေလးေတြကေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ကြန္ပ်ဴတာစြမ္းရည္ကို တိုးတက္လာေအာင္ ျပဳလုပ္ခ်င္ေနၾကပါတယ္။

အလုပ္ပင္ပန္းေနတဲ့ ကေလးေတြကို စာသင္ရတာ လြယ္ကူတဲ့ ကိစၥတခုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

“ကေလးအမ်ားစုက တေန႔လံုး အလုပ္ လုပ္ၾကရတဲ့ အတြက္ အခ်ိဳ႕က သင္ခန္းစာအေပၚမွာ တခါ တေလ အာ႐ံု မစိုက္ႏိုင္ၾကဘူး။ အဲဒါက စိန္ေခၚမႈ တခုပါပဲ” လို႔ ဒီလိုကေလးေတြကို စာသင္ေပးေနတဲ့ ဆရာ ကိုေသာ္ေဝထူးက ေျပာပါတယ္။

တျခားအဖြဲ႔အစည္း တခုျဖစ္တဲ့ ွScholarship for Street Kids ကေတာ့ ကေလးငယ္ေတြ အလုပ္ မလုပ္ရလို႔ ဆံုး႐ံႈးသြားတဲ့ ဝင္ေငြ အတြက္ သူတို႔ရဲ႕ မိဘေတြကို ေလ်ာ္ေၾကးျပန္ေပးပါတယ္။

“ဒီႏိုင္ငံက တကယ္ကို ဆင္းရဲၿပီး ပညာေရး စနစ္က ပ်က္စီးေနပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ပညာေရးရဲ႕ တန္ဘိုးကိုေျပာျပၿပီး သူတို႔ရဲ႕ ကေလးငယ္ေတြကို ေက်ာင္းကို ပို႔ဖို႔ မိဘေတြကို စည္း႐ံုးရတာ ခက္ခဲပါတယ္” လို႔ အဲဒီအဖြဲ႔ကို တည္ေထာင္သူ John McConnell က ေျပာပါတယ္။

Scholarship for Street Kids က အခု အခ်ိန္ထိ ေက်ာင္းသား ၃၀ဝ ေလာက္ကို ေထာက္ပံ့ ေပးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါက သူတို႔ လက္လွမ္းမီသေလာက္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ရဲ႕ ပညာေရးဟာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိခဲ့တဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ေၾကာင့္ ယိုယြင္းပ်က္စီးေနခဲ့ၿပီး ကေလးအမ်ားစု အတြက္ အလုပ္ လုပ္ဖို႔က လြဲရင္ တျခား ေရြးခ်ယ္စရာ နည္းပါးလြန္းပါတယ္။

myME ကို တည္ေထာင္သူ Tim Aye Hardy ကေတာ့ မ်ိဳးဆက္တခုလံုးဟာ ဆင္းရဲေမြေတမႈေၾကာင့္ နစ္နာေန ၾကရတယ္ လို႔ ယူဆထားပါတယ္။ “သူတို႔ ဘယ္လိုအလုပ္မ်ိဳးေတြ ရၾကမလဲ။ သူတို႔ အတြက္ ဒါမွမဟုတ္ တိုင္းျပည္ အတြက္ ဘယ္လို အနာဂတ္မ်ိဳးရွိေနမလဲ” လို႔ သူက ေမးခြန္းထုတ္ လိုက္ပါတယ္။

(AFP သတင္းဌာန၏ All work and no play for Myanmar’s hard-working dhildren ကို ဆုမြန္ၿဖိဳး ဘာသာျပန္သည္။)

ဧရာ၀တီ