အပူေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္ေသာ ေရာဂါေ၀ဒနာမ်ား

နိဒါန္း
လူမ်ားစြာတို႔အတြက္ ေႏြရာသီကာလဆိုတာ ေက်ာင္းပိတ္ရက္၊ ရံုးပိတ္ရက္၊ ခရီးသြားရက္၊ အပန္းေျဖရက္ ျဖစ္ပါတယ္။ တနည္းေျပာရပါက ေလေအးေပးစက္မ်ား တပ္ဆင္ထားတဲ့ ရံုးခန္း၊ အိမ္ဧည့္ခန္းေတြထဲက အျပင္ ေနပူထဲအထြက္မ်ားတဲ့ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ေနေရာင္ျခည္နဲ႔ တိုက္ရိုက္ထိေတြ႔မႈမ်ားတဲ့ကာလ၊ အေအးဓာတ္သင့္တင့္ေအာင္ မရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အေနမ်ားတဲ့ကာလ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ပူျပင္းလြန္းတဲ့ ေနေရာင္ျခည္နဲ႔ ထိေတြ႔ရတဲ့အခါ လူအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေနေရာင္ျခည္နဲ႔ ဆက္စပ္တဲ့ဖ်ားနာမႈေတြကို ခံစားၾက ရပါေတာ့တယ္။

အပူဒဏ္ခံရမႈအေပၚ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕တုံ႔ျပန္မႈ
ေနပူထဲတြင္အလုပ္လုပ္ၾကရသူမ်ား၊ သြားလာေနထိုင္ၾကသူမ်ားအေနနဲ႔ အပူဒဏ္ခံစားရမႈ အနည္းအမ်ားဟာ သဘာ၀ေရးရာအေျခအေန ၄ မ်ိဳးအေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ (၁) အပူခ်ိန္၊ (၂) ေရေငြ႔၊ (၃) အပူရွိန္နဲ႔ ေလတိုက္ႏႈန္းတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူမ်ား၊ water pills ေဆာင္ထားရသူမ်ားအေနနဲ႔ အပူဒဏ္ခံစားရမႈဟာ ပိုမိုဆိုး၀ါးတတ္ပါတယ္။
အမွန္ေတာ့ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ဟာ ျပင္ပအပူဒဏ္ကို ခုခံကာကြယ္ဖို႔ ၃ မ်ိဳးသံုးစား ေဆာင္ရြက္ေပးေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ အသက္ရႈျခင္း၊ ေခြ်းထြက္ျခင္းနဲ႔ ေသြးလည္ပတ္မႈကို ေျပာင္းလဲေပးျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျပင္ပအပူရွိန္ ျမင့္တက္လာပါက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ေသြးလည္ပတ္မႈေတြဟာ ျမန္ဆန္လာတတ္ၾကပါတယ္။ ယင္းမွ တဆင့္ အေရျပားအပူခ်ိန္ေတြကို တိုးျမွင့္လာေစၿပီး ခႏၶာကိုယ္တြင္းမွ ပိုလာတဲ့ အပူေတြကို ျပင္ပသို႔ စြန္႔ထုတ္ေပးေစပါတယ္။ အလုပ္မ်ား ပင္ပင္ပန္းပန္း လုပ္ၾကရတဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္ရွိ ၾကြက္သားမ်ားဟာ ေသြးစီးဆင္းမႈ ပိုမို လိုအပ္လာပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ခႏၶာကိုယ္မွ လႊတ္ေပးေနတဲ့ အေရျပားရဲ႕ ေသြးစီးဆင္းမႈအတြက္ လိုအပ္တဲ့ေသြးပမာဏကို ေလ်ာ့က်ေစၿပီး ခႏၶာကိုယ္မွ အပူမ်ား အျပင္ကို စြန္႔ထုတ္ေစပါတယ္။
ေခြ်းထြက္ျခင္းဟာလည္း ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အပူခ်ိန္မ်ားကို က်ဆင္းေစၿပီး အေအးဓာတ္ကို ရေစပါတယ္။ ဒါဟာလည္း ျပင္ပေလထု စိုထိုင္းဆေတြဟာ ေလ်ာ့နည္းေနၿပီး ထြက္လာတဲ့ ေခြ်းေတြကို အေငြ႔ပ်ံ႕ေစႏိုင္မွသာျဖစ္ႏိုင္ၿပီး၊ အဲဒီေခြ်းေတြ အေငြ႔ပ်ံ႕သြားလို႔ ေလ်ာ့နည္းက်သြားတဲ့ ဆားဓာတ္နဲ႔ ေရဓာတ္ေတြကို ျပန္လည္အစားထိုးျဖည္ဆည္းေပးႏိုင္မွသာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) အပူဒဏ္ဖိစီးခံရမႈ (Heat Stress)
လူရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ျမင့္မားပါက အပူဒဏ္ဖိစီးခံရမႈ (Heat stress)ကို ခံစားၾကရပါတယ္။ အပူဒဏ္ဖိစီးခံရတဲ့သူတဦးဟာ အပူနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ေ၀ဒနာမ်ိဳးစံုးကို ႀကံဳေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ heat exhaustion, heat stroke, heat cramps, fainting, heat rash စတာေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အမွန္မွာေတာ့ လူအမ်ားစုဟာ ဒီအပူနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ေ၀ဒနာေတြကို ကြဲကြဲျပားျပား မသိၾကပဲ ေရာေထြးေနတတ္ၾကပါတယ္။ အမွန္မွာေတာ့ ခြဲျခားသိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
အပူဆိုင္ရာျပႆ နာေတြထဲမွာ အဆိုး၀ါးဆံုးေ၀ဒနာတခု မဟုတ္ေသာ္ျငားလည္း အျဖစ္အမ်ားဆံုးေသာ ေ၀ဒနာတခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေ၀ဒနာကို အလုပ္သမားတဦးဟာ ေခြ်းထြက္လြန္လာခ်ိန္တြင္ ေရအလံုအေလာက္ မေသာက္ရပါက၊ ဒါမွာမဟုတ္ ထြက္သြားတဲ့ ေခြ်းမ်ားအတြက္ ဆားဓါတ္ အလံုအေလာက္ ျပန္လည္မရရွိပါက ျဖစ္တတ္ေသာေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာလူနာဟာ အားေဖ်ာ့လာျခင္း၊ အသားအေရ ျဖဴဖတ္ျဖဴေလ်ာ္ျဖစ္လာျခင္း၊ ေခြ်းမ်ားျဖင့္ စိုရႊဲလာျခင္း စတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ေရာဂါသြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား – ေခြ်းထြက္လြန္ျခင္း၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္၍ အားနည္းလာျခင္္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အနည္းငယ္ ျမင့္တက္လာျခင္း၊ အသားအေရျဖဴဖတ္ျဖဴေလ်ာ္ျဖစ္လာၿပီး ေသြးဆုတ္လာျခင္း။
ေရွးဦးသူနာျပဳ ေဆာင္ရြက္သင့္ေသာအရာမ်ား – (က) ေအးေသာေနရာတြင္သာ ေနပါ။ (ခ) အားကစားသမားမ်ား သံုးေဆာင္ေသာ အားျဖည့္အခ်ိဳရည္ တမ်ိးမ်ိဳးကို ေသာက္သံုးပါ။ (ဂ) အကယ္၍ ေအာ့အန္ျခင္း၊ အစားအရည္ေသြး မရွိသကဲ့သို႔ ျဖဴဖတ္ျဖဴေလ်ာ္ျဖစ္လာပါက ဆရာ၀န္ေဆးခန္းနဲ႔ အျမန္ဆံုးျပသၿပီး ကုသမႈခံယူပါ။
(၂) Heat stroke
အပူေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာေ၀ဒနာမ်ားတြင္ အဆိုး၀ါးအျပင္းထန္ဆံုးေ၀ဒနာျဖစ္ၿပီး၊ ေနပူထဲတြင္ အခိ်န္ၾကာျမင့္စြာ အလုပ္လုပ္ေနေသာ အလုပ္သမားမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေပၚေလ့ ရွိေသာ္လည္း အျဖစ္မ်ားေလ့ မရွိပါ။ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္က ပင္မအပူခ်ိန္တြင္ ထိန္းထားႏိုင္ရန္ ေသြးလည္ပတ္မႈ မျပဳႏိုင္တဲ့အခါမွာ ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမ်ိဳးမွာ လူခႏၶာကိုယ္ဟာ ေခြ်းမထြက္ႏို္င္ေတာ့တဲ့ အတြက္ ခနၶာကိုယ္မွာ ပိုလွ်ံေနတဲ့အပူေတြကို မစြန္႔ထုတ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ ရရွိလာတဲ့ေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ မွန္ကန္တဲ့ကုသမႈကို အျမန္ဆံုး မရရွိႏိုင္ပါက အသက္ေသဆံုးရေလ့ ရွိပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား စိတ္ဂေယာင္ေျခာက္ခ်ားျဖစ္ျခင္း၊ ေသြးဆုတ္ျခင္း၊ delirium, seizures ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ 106ºF ထက္ ေက်ာ္လြန္ေနျခင္း၊ ကိုယ္ပူျခင္း၊ အသားအရ ေျခာက္ခမ္းျခင္း၊ အသားမ်ား နီရဲျခင္း၊ အသားမ်ား ျပာႏွမ္းလာျခင္း၊
ေရွးဦးသူနာျပဳ ေဆာင္ရြက္ရမည့္အရာမ်ား – အေရးေပၚသူနာျပဳကားကို ေခၚဆိုပါ။ လူူနာအား ေအးေသာေနရာတခုသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ထားပါ။ အေအးဆြတ္ထားေသာ ေရပတ္တိုက္ ေပးျခင္းအားျဖင့္လူနားအား စိုစြတ္ေနပါေစ။ လူနာအား ေလေအးစက္၊ ပန္ကာေလျဖင့္ အပူခ်ိန္က်ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးပါ။
(၃) Heat cramps
ၾကြက္သားမ်ား မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္နာက်င္မႈကို ခံစားရတဲ့ေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမွာ အလုပ္သမားမ်ားဟာ အလြန္ေမာပန္းလို႔ ေခြ်းထြက္လြန္လာေသာ အခါ ေရကို အမ်ားအျပား ေသာက္ေသာ္လည္း ထြက္သြားတဲ့ေခြ်းမ်ားရဲ႕ေနရာကို ဆားဓာတ္ မျဖည့္ဆည္းေပးတဲ့အတြက္ ျဖစ္ရတဲ့ေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ရာတြင္ အသံုးမ်ားေသာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ၾကြက္သားမ်ားဟာ cramps အမ်ားဆံုး ခံစားၾကရပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ၾကြက္သားမ်ား cramps or spasms ျဖစ္ျခင္း။ အလုပ္လုပ္ေနစဥ္အတြင္း (သို႔မဟုတ္) အလုပ္လုပ္ၿပီးမွ ျဖစ္ေပၚတတ္ေလ့ ရွိပါတယ္။
ေရွးဦးသူနာျပဳ ေဆာင္ရြက္ရမည့္အရာမ်ား။ – အားကစားသမားမ်ား အသံုးျပဳေသာ အားျဖည့္အခ်ိဳရည္တခုခုကို ေသာက္သံုးပါ၊ မသက္သာပါက က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန၊ ေဆးရံုနဲ႔ သူနာျပဳကားတို႔ကို အေႀကာင္းႀကားပါ။
(၄) ေသြးဆုတ္ယုတ္ျခင္း။
ေနပူထဲတြင္ အလုပ္လုပ္ေလ့ မရွိသူမ်ား ေနပူအတြင္း အလုပ္လုပ္မိေသာအခါ (သို႔မဟုတ္) ေနပူထဲတြင္ ႀကီးၾကပ္ေရးအလုပ္ လုပ္မိေသာအခါ ျဖစ္တတ္ေသာေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေနပူအတြင္း အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာရပ္တန္႔ေနျခင္းထက္ တေနရာမွတေနရာ ေရႊ႕ေျပာင္း ေလွ်ာက္သြားေနျခင္းက မ်ားေသာအားျဖင့္ ေသြးဆုတ္ယုတ္မႈ ျဖစ္ေပၚေစမႈကို ေလ်ာ့က် ေစတတ္ပါတယ္။
ေရဂါလကၡဏာမ်ား – ေခတၱခဏမွ် သတိလစ္ သြားတတ္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္ သာမန္ အပူခ်ိန္မွ်သာ ရွိေနေသာ္လည္း ေခြ်းထြက္မ်ားေနတတ္ျခင္း။ Heat stroke, heat exhaustation ေ၀ဒနာလကၡဏာမ်ား မေတြ႔ရတတ္ျခင္း၊
ေရွးဦးသူနာျပဳ ေဆာင္ရြက္ရမည့္အရာမ်ား – ေအးေသာေနရာတခုခုတြင္ လဲေလ်ာင္းေနပါ။ အခ်ိန္အတန္ၾကာသည္အထိ လဲေလ်ာင္းေနေသာ္လည္း သက္သာမႈမရွိပါက ေဆးကုသမႈ ခံယူပါ။
(၅) Heat rash
rash ကို Pricky heat ဟုလည္း ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ ေလထုသည္ ပူအိုက္စြတ္စို ေနေသာအခါ အလုပ္လုပ္ေနသူတဦးဟာ ေခြ်းမ်ား ထြက္လာတဲ့အခါ အလြယ္တကူ အေငြ႔ မပ်ံႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚရတဲ့ေ၀ဒနာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါ rash ဧရိယာဟာ ႀကီးမား က်ယ္ျပန္႔လာပါက အလြန္ အခံရခက္ေစတဲ့ေ၀ဒနာကို ခံစားၾကရပါတယ္။ ေအးတဲ့ေနရာတခုမွာ ေနၿပီး အေရျပားကို ေျခာက္ေသြ႔ေအာင္လုပ္ေပးျခင္းအားျဖင့္ Heat rash ျဖစ္ျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၾကပါတယ္။
ေရာဂါသြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား – အေရျပားအေပၚတြင္ အနီေရာင္၊ ပန္းႏုုေရာင္ အစက္အေျပာက္မ်ား ေပၚလာျခင္း၊ အဆိုပါအစက္အေျပာက္မ်ားမွ အခံရခက္လာျခင္း၊ အေရျပားမ်ား ယားယံလာျခင္း၊
ေရွးဦးသူနာျပဳ ေဆာင္ရြက္ရမည့္အရာမ်ား – အသားအေရကို သန္႔ရွင္းေျခာက္ေသြ႔ေအာင္ ထားပါ။ ပြသာအ၀တ္အစားမ်ား ၀တ္ဆင္ပါ။ ေရေအးျဖင့္ ေရခ်ိဳးျခင္း၊ ေလေအးေပးစက္ျဖင့္ ေနထိုင္ျခင္းတို႔ဟာ ေ၀ဒနာသက္သာမႈကို မ်ားစြာအေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ သင့္ေလ်ာ္ေသာ အသားအေရ စိုေျပေစေသာလိမ္းေဆးမ်ားကို အသံုးျပဳပါ။
နိဂံုး။
အပူနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ သတိျပဳဖြယ္ရာမ်ားကို ေဖာ္ျပေပးျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ကို ဥာဏ္ေစာင့္ ဆိုေသာစကားကို သတိထားၾကၿပီး အပူဒဏ္ျပင္းေနေသာကာလတြင္ အပူေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ေသာ ေရာဂါေ၀ဒနာမ်ားမွ ကင္းလြတ္ႏိုင္ႀကပါေစလို႔ ႏွစ္သစ္မဂၤလာ ဆုေတာင္းအျဖစ္ ဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သအပ္ပါတယ္။
ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေလ၀သ)